مدرسه شمسیه Shamsieh School

مدرسه شمسیه از اثار دوران مغولان است که به دستور سید شمس الدین محمد یزدی پسر ارشد قاضی قضات یزد سید رکن الدین یزدی ساخته شده است. مدرسه در زمانی که سید شمس الدین در تبریز زندگی میکرد بنا شد و نقشه و طرحها تماما به دستور وی از تبریز برای معماران یزدی ارسال می شده است.


امروزه پیدا کردن مدرسه ی شمسیه در میان کوچه های کاهگلی یزد کمی دشوار است، زیرا با اینکه مدرسه ثبت ملی شده اما مورد کم لطفی مسئولین قرار گرفته است و کمتر نشانه ی از مدرسه در میان آثار معروف یزد دیده می شود.


در میان کوچه گردی های سفر اخیرم به یزد در کوچه های پشتی باغ دولت آباد در محله چهار منار، گنبد مدرسه را دیدم. در لحظه اول تصور کردم شاید بنا متعلق به دوران معاصر باشد اما تابلو ورودی و زودتر از ان طاق ورودی نشان داد که اینجا متعلق به تاریخ است.


همانطور که پیشتر گفتم، مدرسه در اوایل قرن هشتم در زمان حکومت مغولان ( دوران غازان خان مغول) بنا شد. بنای اصلی مدزسه دو طبقه بوده که امروز از طبقه دوم چیزی جز خرابه باقی نمانده است.

در ورودی از چوب و به مانند اکثر درهای دوران بعد از اسلام با میخ های بسیار تزیین شده که علت آن محافظت از آن در برابر موریانه بوده است البته ناگفته نماند که این موضوع برداشت من بود و در این مورد جایی موردی نخواندم و طبق تجربه ذکر کردم. هر چند دیوارهای هشتی اول مدرسه، قسمتهای از پشت در چوبی و قسمتهای از گچبری های مدریه از موریانه جان سالم به در نبرده اند.

روزی که من به مدرسه وارد شدم، مدرسه در حال مرمت بود و اجازه بازدید به کسی نمیدادند اما مهندس ناظر بعد از دیدن ذوق من اجازه داد چند ساعتی در مدرسه بچرخم. هر چند از مدرسه چیز جز بخش ورودی و حیاط و گنبد باقی نمانده است.


دیوار های حیاط با کاشی های معرق آبی رنگ تزیین شده اند که نشان از قدمت بنا است. در بخشی از قسمت صحن اصلی گچبری های بسیار زیبایی به چشم میخورد که کمتر مدرسه ی در آن زمان به این زیبایی تزیین شده است! البته از این گچبری ها چیز زیادی باقی نمانده اما بقایا نشان میدهد که طرح گچبری ها الگوهای هندسی، ترنج و شمسه بوده است که احتمالا به عادات آن روزها با رنگ‌و روغن جلا داده اند.


بنای زیر گنبد قابل بازدید نبود و زیر گنبد مقبره سید شمس الدین می باشد. به گفته تاریخ نویسان بعد از درگذشت سید شمس الدین جسد وی به یزد منتقل و زیر گنبد در مدرسه خود دفن شد.

به نقل از مهندس که در مجموعه بود سنگ دوره محراب به دستور همسر سید شمس الدین در تبریز ساخته و به یزد ارسال می شود. دور تا دور محراب آیاتی از سوره ی آل عمران کنده کاری شده است. نکته ی جالب یادگاری های نوشته شده بر سنگ محراب است که متعلق به سده های گذشته است.