باغ موزه قصر Ghasr Garden and Museum

باغ و کاخ قصر،در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. رضاخان این باغ و کاخ را تخریب کرده و در ان زندان قصر را بنا نهاد. معمار مجموعه مارکوف روسی است.
با گذشت حدود 90 سال از تاسیس زندان قصر، این مکان به باغ موزه قصر تبدیل شد. (انتهای خیابان مطهری و خیابان پلیس)
در این باغ زندان مارکوف و باغ ایرانی با تنوع گیاهی زیاد، زورخانه قصر، کتابخانه مرکز تحقیقات، گالری‌های مختلف، فضاهای نمایشگاهی و فرهنگی، چایخانه و سفره‌خانه سنتی، بازارچه محصولات هنری، فرهنگی و صنایع دستی قرار دارد. همچنین در باغ،کافه مارکوف، کوشک قدیمی شاهی و مجسمه های مفهمومی به چشم میخورد. از معایب باغ پوشش گیاهی باغ کم و عدم رعایت محورها در ساخت آبنما و بناهاست. همچنین رمپ معلولین در نظر گرفته نشده. در کل حس باغ ندارد و بیشتر شبیه پارک است

در خیابان پلیس تهران این باغ موزه قرار دارد. اینجا تقریبا بد مسیر است یا شاید من آنقدر از پیاده‌روی خسته بودم که رسیدن به ورودی باغ موزه کمی زمان‌بر شد.
این باغ و عمارتش سرنوشتی از قاجار تا همین عهد معاصر و دوره پهلوی دوم دارد. از باغی خوش آب و هوا با قنات‌هایی که آبی گوارا داشت. اما بعدها همان آب گوارا جایی برای خوردن آب خنک زندانیان شد. عمر ساختمان این زندان که بر خرابه‌های باقیمانده‌ی متروکه‌ی بناهای قجری ساخته شد اولین زندانی‌اش گویا همان کسی بوده که پیشنهاد ساختش را داده است.
در ورود به ساختمان موزه ابتدا وارد یک بخش زیر زمین مانند کوچک می‌شوید که محل شکنجه‌ی زندانیان بوده است. بعد تقریبا بر بالای این محل یک زورخانه وجود دارد. زورخانه‌ای که برای ورزش باستانی زندانیان احداث شده است و حالا هم همان کاربری را برای عموم دارد و هفته‌ای در آن مراسم باستانی زورخانه برگزار می‌شود و بانوان هم حتی اجازه‌ی ورود و تماشای این ورزش را دارند. البته این زورخانه به عنوان جاذبه‌ی جدا در لست گرام ثبت شده است ولی به نظر نمی‌رسد چیزی اضافه بر آنچه نوشته شد داشته باشد.
معمار ساختمان این زندان، مارکوف روس تبار بود که علاوه بر زندان قصر آثار دیگری هم در تهران از وی بجا مانده است که کلیسای مریم مقدس و دبیرستان البرز از آن جمله است.
سلول‌های زندان در دالان‌هایی طویل در کنار هم قرار گرفته‌اند و از هر محل تقاطع دالان‌ها و بندها یک درب هواخوری به حیاط زندان وجود دارد.
اسناد، عکس‌ها و توضیحات جامعی از زندان و اتفاقات تاریخ معاصر اینجا به نمایش درآمده است. جالب است که یک عکس از امیرعباس هویدا در بازدید از این زندان به نمایش گذاشته شده است که بعدها خود زندانی این زندان می‌شود.
در محوطه باغ چند خودرو کلاسیک به نمایش درآمده است که دیدن آنها هم خالی از لطف نیست.

زندان قصر که اکنون تبدیل به باغ موزه شده است، یکی از زندان های قدیمی و تاریخی ایران است که در اولین سال های سلطنت رضاشاه ایجاد شد. ساختمان زندان از کارهای مارکف معمار روسی است که در تهران بناهای زیادی را طراحی کرده است. محمد درگاهی رئیس نظمیه که خود بانی این زندان بود، اولین زندانی این زندان لقب گرفت و دو روز پس از افتتاح زندان، در اینجا حبس شد! زندان قصر محل حبس افراد سرشناسی چون تیمورتاش، صولت الدوله قشقایی، بزرگ علوی، فرخی یزدی و ... بوده است. قبل از انقلاب نیز بسیاری از چهره های سرشناس انقلابی مدتی را در اینجا زندانی بوده اند. برای من که اهل بازدید آثار تاریخی هستم، اینجا متفاوت تر از بقیه جاها بود و تا مدت ها چیزی مثل کابوس برایم تکرار می شد و قطعا از جاهایی است که هیچ علاقه ای به دیدن دوباره اش ندارم!

#زندان_قصر جایی که شباهتی به قصر نداشت... زندان مارکوف بیشتر شبیه کاروانسرا و مدرسه های دوره صفویه است بخصوص قسمت هشتی ها و هواخوری...زندان سیاسی با دیوارهای خاکستری و خشنش، دلگیر و افسرده کننده است....سالن ملاقاتی که هرکدوم از پنجره هاش داستان خودشو داره...سلول شب آخر و سلولهای انفرادی یک متری با ارتفاع بلند....یادگاریهای روی دیوار...... مکانی که داره با خاطرات گذشته به زندگیش ادامه میده.... زندان قصر یکی از زندانهای قدیمی تهران که الان تبدیل به موزه شده، میتونه معماری و شرایط زندانهای سه دوره را به نمایش بگذاره، دوره اول مربوط به پهلوی اول هست که طراحی زندان به دست نیکلای مارکوف روسی انجام شده و کاملا سعی شده از الگوی معماری و مصالح ایرانی استفاده بشه و کمتر شبیه زندانه و از بودن در فضا لذت بردم، قسمتی در ورودی زندان وجود دارد به اسم زیرهشت که در زیر هشتی ورودی که محلی برای کنترل ورود و خروج است قرار گرفته، هشتی محلِ استقرار نگهبانان، افسر نگهبانان و دفاتر بند. محلي كه زنداني را براي بازجويي درموردِ مسائلِ سلول و تنبيه داخلي مي بردند. اين اصطلاح از زمانِ شاه در زندانِ قصر رايج شد. زيرا محلِ استقرارِ نگهبانان در تقاطعِ هشت راهروي زندان بود و زنداني هنگام ورود و خروج به بند بايد از اين فضاي هشت ضلعي كه هر ضلعش درب يكي از بندها بود عبور داده مي شد.فضای هواخوری هم که یک حیاط مرکزی بود. در قسمت پهلوی دوم سلولها بیشتر جمعی بودن و راهروهای عریض داشتند.و قسم آخر مربوط به زندانیان سیاسی که بیشتر به صورت سلولهای اتفرادی ساخته شده و سلول زندانیان معروف با تصویر و ماکتی از شخصیت شاخص شده بود.در قسمت ملاقات زندانیان صداهای ضبط شده از آن دوران پخش میشه که باعث درک موقعیت و البته عصبی شدن میشه، در ورودی موزه هم نمایشگاه ماشینهای کلاسیک شخصیتهای دوران پهلوی و همینطور کافه ای زیبا به اسم لقانطه هست که کیفیت بسیار مناسبی داره. بازدید از این موزه بخصوص در ایام عید توصیه میشه.

بنای اصلی‌این جاذبه متعلق به قصر فتحعلی شاه قاجار است که عمارتی بزرگ شامل اندرونی و بیرونی و کلاه فرنگی بوده است. در دوره‌های بعدی قاجار قصر تغییر کاربری داد و در نهایت در اثر سیل سال 1284 بخش اعظمی‌از آن تخریب شد. قسمت‌هایی از عمارت که بعدها تبدیل به زندان عمومی‌قصر شد باقی مانده همان دوران و قدیمی‌ترین قسمت موزه هستند.
ساختمان زندان سیاسی بعد از کودتای 28 مرداد به مجموعه اضافه شد. در حال حاضر بند عمومی‌بیشتر شبیه موزه است تا زندان و در جایگاه قبلی سلول‌ها با حذف نرده‌ها نمایشگاه‌های کوچکی برگزار شده است.
حس و حال زندان سیاسی اما همچنان برجای خود باقیست. در برخی قسمت‌ها با گذاشتن مجسمه‌ها و پخش صدا به درک فضا کمک شده است.
اولین مکان که زندانی‌ها می‌دیدند قسمتی است که در قبا آب انبار و سرداب قصر بوده و زندانی‌ها با ورود به زندان ابتدا به‌این مکان وارد می‌شدند و در‌اینجا لباس زندان را تحویل گرفته و به بندهای مربوطه انتقال داده می‌شدند.
در زمان قدیم در‌این قسمت از قصر آب سرد در جریان بوده که برای مصرف ساکنین استفاده می‌شده است و اصطلاح آب خنک خوردن برای زندان رفتن از‌اینجا آمده است.

باغ موزه قصر که از سال ۹۱ به عنوان موزه برای عموم بازگشایی شده، در خیابان پلیس تهران واقع شده و برخلاف چیزی که تصور می شود مجموعه ی جالبی است. بهتر است برای بازدید از تورهایی که خود مجموعه می گذارد استفاده شود چون توضیحات خوبی ارائه می شود. ما چون در ایام عید رفته بودیم، تعداد افراد زیاد بود و تورها مرتب انجام میشد و جالب اینکه مسئول تور ما خودش سال ها در اینجا زندانی بود و حالا هم مشغول به کار در زندان سابقش!
بخش هایی از سلول های زندان شبیه سازی شده بود و ماکت افراد زندانی و بعضی از دست نوشته های واقعی آن ها در این سلول ها قرار داده شده بود. همچنین در قسمتی که مربوط به ملاقات ها بود، صدای تلفن ها پخش می شد. در کل موزه قسمت های خیلی زیادی داشت و بازدید کلی ۲-۳ ساعت زمان برد که به نظر من ارزشش را داشت.