"هوا اونقدر معمولا بده که نفس کشیدن رو سخت میکنه! تمام فضا رو بوی بدی گرفته. مجبور میشید چشماتون رو بالا بگیرید تا منظره ناخوشایند کف زمین رو نبینید. اغلب از دستمال کاغذی و صابون خبری نیست خیلی جاها آب گرفتگی هست یه جاهایی هم آب قطعه! فلاشرها هم درست کار نمی‌کنند!"
این توصیف برای اغلب ما آشناست؟ اینطور نیست؟! اما کمی صبر کنید این توصیف یک توالت عمومی در ایران نیست. این نوشته یک توالت عمومی در یک پارک، ایستگاه قطار یا فرودگاه در کشور چین را در سال 2005 به تصویر کشیده آن هم از زبان یک سفر نویس معروف امریکایی که درواقع چینی‌ها را بیشتر بر آن داشت تا به فکر ترمیم چهره بین‌المللی خدمات خود بیافتند و تجدید نظری در کیفیت سرویس‌های بهداشتی خود داشته باشند.
وقتی سخن از صنعت گردشگری است یعنی صنعتی که با ارایه خدمات آن‌هم با بهترین کیفیت سرو کار داره و سرویس‌های بهداشتی از جمله مهم‌ترین پایه‌های این خدمات هستند و آنچنان اهمیتی در سیستم شهری و چرخه گردشگری هر کشور دارند که حتی گاهی پای خدماتشان به شعارهای انتخاباتی هم کشیده میشود!
بسیاری معتقدند که سطح فرهنگ و تمدن هر کشور و اینکه تا چه حد توسعه یافته است را می‌توان از سرویس‌های بهداشتی آن سنجید.
"سازمان جهانی توالت" به طور رسمی ا علام کرده است که بهبود شرایط بهداشت توالت‌ها و افزایش تعداد توالت‌های عمومی در مکان‌های توریستی می‌تواند به رونق گردشگری یک کشور کمک کند.
از این روست که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه و آنها که رونق گردشگری برایشان اولویت است، طرحی با عنوان toilet revolution یا جنبش توالت‌ها سال‌هاست که اجرا میشود.
مالزی یکی از این کشورهاست که از سال 2006 به طور رسمی به فکر تحولی در سیستم نگهداری و افزایش تعداد سرویس‌های بهداشتی خود افتاد چراکه مدتها بود این مکان‌ها مورد انتقاد مردم محلی و توریست‌ها قرار گرفته بود. معاون نخست‌وزیر مالزی در آن زمان با دعوت همگانی به پیوستن به جنبش توالت‌ها و تاکید دولت بر این تلاش ملی گفته بود: "مالزی نمی‌تواند با عنوان یک کشور توسعه یافته مطرح باشد وقتی هنوز فرهنگ توالت‌های کثیف تغییری نکرده است."
مالزیایی‌ها از سال 2007 حتی به فکر آموزش جوانان و ایجاد رشته تحصیلی برای آموزش چگونگی نگهداری سرویس‌های بهداشتی عمومی در بالاترین سطح استاندارد نیز افتادند. اما تا سال ۲۰۱۵ توفیقی حاصل نشد. به گفته یکی از مسوولان این کشور، 61درصد از 10257 توالت عمومی این کشور وضعیتی شرم آور دارند و تنها 350 توالت در حد پنج ستاره هستند.
مسوولان این کشور علاوه بر ایجاد تجهیزات، به دور از هرخودپسندی، فرهنگ‌سازی در این زمینه و تغییر عادات غلط مردم همچنین آموزش کودکان در خانه را از راه‌های موثرتر برای اصلاح وضعیت سرویس‌های بهداشتی کشورشان عنوان کرده‌اند.
چینی‌ها نیز پس از آنکه وضعیت توالت‌هایشان به یک جوک در میان گردشگران خارجی تبدیل شد و از سوی دیگر گردشگران چینی نیز متهم به بی‌فرهنگی در استفاده از توالت‌های عمومی در سفر به خارج از این کشور شدند، جنبش توالتی خود را آغاز کردند هرچند که پیش از آن نیز پکن هزینه زیادی صرف ایجاد 4700 توالت پنج ستاره برای گردشگران تا قبل از بازی‌های المپبک 2008 کرده بود. اما چینی‌ها این بار یک اتحادیه برای توالت‌ها تشکیل دادند و شورای اجرایی توریسم ملی این کشور تصمیم گرفت یک انقلاب جدی در این زمینه راه بیاندازد تا طی یک برنامه سه ساله تا سال 2017، 33500 توالت جدید ساخته و 24000 توالت موجود را بازسازی کند. آنها نیز امید دارند با این تسهیلات دیگر گردشگران ردپایی از ادرار و مدفوع خود در مکان‌های تاریخی و توریستی برجا نگذارند ضمن آنکه فرهنگ استفاده از توالت و رفتار عمومی در سرویس‌های بهداشتی در میان مردم چین نیز ارتقا یابد. پیش‌بینی شده که اجرای این پروژه مستلزم صرف هزینه‌ای در حدود 1.9 بیلیون دلار است.
اما وضعیت اسف بار سرویس‌های بهداشتی در ایران نیز چیزی بهتر از این دو کشور پیشرو در صنعت گردشگری نیست. باید توجه داشت هرچند که به دلیل شگفت‌زده بودن اغلب گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند، هنوز توصیفات آنچنانی از سرویس‌های بهداشتی در ایران، به صورت گسترده در نوشته‌ها و خاطرات سفر آنان دیده نمی‌شود اما باید در نظر داشت زمانی نمانده تا این شگفت‌زدگی از سرشان بپرد و شروع کنند به دیدن آنچه در چرخه صنعت گردشگری ایران ناکارآمد و غیرحرفه‌ای است و البته که یکی از مهم‌ترین آنها سرویس‌های بهداشتی است. هرچند که اکنون هم ردپای این انتقادها را گاهی می‌توان در سفرنوشته‌های آنان یافت. از به تصویرکشیدن منظره غیربهداشتی آن تا توصیه به همراه بردن شوینده و دستمال و دادن عنوان سیاسی‌ترین در دنیا به گرافیتی‌های داخل سرویس بهداشتی‌های عمومی ایران.
در سالهای اخیر ورود گردشگران خارجی به کشور افزایش یافته، گردشگری داخلی رونق گرفته و در سال 2017 ایران میزبان کنوانسیون جهانی راهنمایان گردشگری و بسیاری اتفاقات بین‌المللی دیگر است و همه اینها دلایل کافی است تا به طور جدی و اجرایی به این مساله پرداخته شود تا دیگر آژانس‌های مسافرتی به گردشگران توصیه نکنند در سفر به ایران قرص ضدادرار با خود به همراه داشته باشند.
با نگاهی به نقطه نظرات مطرح شده در مورد سرویس‌های بهداشتی ایران آنچه مهم است، طرح و شکل توالتی که آنرا ایرانی می‌نامیم نیست بلکه بهبود تجهیزات، وضعیت بهداشتی و پاکیزگی و ارایه خدمات در آنهاست. وجود نشانه‌های بین‌المللی توالت زنانه و مردانه، وجود شوینده، دستمال کاغذی و تجهیزات ویژه مادران و افراد ناتوان جسمی و در دسترس بودن سرویس‌های بهداشتی در اماکن توریستی و جاده‌ها از ابتدایی‌ترین اقداماتی است که می‌تواند وضعیت این توالت‌ها را تا حد قابل قبولی ارتقا بخشد.
نظارت دایمی بر وضعیت سرویس‌های بهداشتی، ارایه طرح‌های نوآورانه براساس ویژگیهای مکان، اقلیم و منطقه و فرهنگ‌سازی در استفاده بهینه از سرویس‌های بهداشتی عمومی - که متاسفانه با وجود ترکیب دو فرهنگ ایرانی و اسلامی که هردو تاکید زیادی بر پاکیزگی دارند، انتظار بسیار بیشتری از آن می‌رفته! - نیز عوامل زیربنایی و بسیار موثر در کیفیت سرویس‌های بهداشتی هستند.
به هر روی در مجموع می‌توان گفت که مهم این نیست که کدام مسوول در چه سالی وعده ساخت سرویس بهداشتی داد و چه تعداد عملی شد یا نشد! مهم این است که جمعیت کشور در حال فزونی است، گردشگران در راهند، نظافت از نشانه‌های ایمان است و پیشینه این کشور به چند هزار سال فرهنگ و تمدن می‌رسد! و وضعیت سرویس‌های بهداشتی در کشور از فرودگاه‌های بین‌المللی تا هتل‌های چند ستاره ، مراکز خرید و بین راهی‌ها اغلب شرم‌آور است! آیا وقت آن نرسیده که چرخ‌های جنبش توالت‌ها در ایران هم به حرکت در بیاید؟!
منبع : عصرایران
