مشتاقیه یکی از آثار گردشگری استان کرمان است و در آن آرامگاه چندین تن از بزرگان و مشاهیر ساکن در کرمان وجود دارد. شهرت این بنا به آرامگاه مشتاق علی شاه است که از عارفان زمان خود بوده است. با لست سکند همراه باشید تا در میان این سه گنبد زیبا داستان‌های آن را مرور کنیم.
گنبد یا آرامگاه مشتاقیه
آرامگاه مشتاقیه که به سه گنبدان هم شهرت دارد، از آثار قاجار در شهر کرمان است. اواخر دوره زندیه میراز حسین خان راینی حاکم کرمان (جد سادات میرحسینی راینی) در این مکان به خاک سپرده شد و بعدها به دلیل دفن مشتاق علی‌شاه از عرفای به نام زمان خود در این مکان بوده که به مشتاقیه مشهور شد.
از مهمترین ویژگیهای این آرامگاه که از همان ابتدا به چشم بیننده می‌آید، وجود سه گنبد مجزا است. دو گنبد با کاشی‌کاری‌های زیبا و چشم نواز هستند و یک گنبد آجری است. یکی از دو گنبد کاشی کاری شده بر سر مقبره‌ی مشتاق علی شاه است و دیگری بر سر مقبره‌ی کوثر علی شاه همدانی میباشد. کاشی کاری این دو گنبد بعدها اضافه شده است. گنبد آجری بر سر آرامگاه شیخ اسماعیل هراتی ساخته شده و قدمت این گنبد به دوره‌ی قاجار بر می‌گردد.
آرامگاه مشتاقیه فقط شامل این سه گنبد نیست و در اطراف آن مسجد و رواق هم بنا شده است. همچنین دو اتاق هم وجود دارد که محل خاکسپاری بسیاری از بزرگان است.
مقبره‌ی مشتاق علی شاه که در بخش شمالی مجموعه قرار گرفته دارای تزییتات داخلی زیبایی است که این تزیینات بعدها و از زمان قاجار به یادگار باقی مانده است.به طور کلی این بنا دارای آثار تزیینی محدودی است و در طی سال‌های اخیر کاشی‌کاری، نقاشی، کاربندی و مقرنس‌کاری‌ها به مجموعه اضافه شده است. در حیاط این مجموعه حوض زیبا و درختان بیشماری قرار دارد که فضای بی‌نظیری را ایجاد کرده است.
مشتاق علی شاه چه کسی بود؟
مشتاق علی شاه یکی از عرفای بنام زمان خود بود. میرزا محمد تربتی معروف به مشتاق علی شاه از صوفیان قرن سیزدهم هجری بوده است. پدر و مادر وی اهل تربت حیدریه بودند و در زمان تولد میرزا محمد در اصفهان ساکن بودند. میرزا محمد، کودکی سختی داشته است. بعد از، از دست دادن پدر، برادرانش او را مجبور به رفتن به مکتب خانه در اصفهان کردند. میرزا محمد علاقه به درس خواندن به این شکل نداشت، بنابراین به زودی مکتب را ترک کرد و در کارگاه بافندگی مشغول شد. البته این کار هم باب میل وی نبود.
بعد از مدتی به ورزش کشتی پهلوانی کشیده شد و در زورخانه محیط صادق ثانی در اصفهان مشغول به ورزش شد و خیلی زود پیشرفت زیادی کرد. میرزا محمد صدای بسیار گوشنوازی داشت و با توجه به علاقه‌ی زیادی که به اهل بیت داشت، از زمان نوجوانی به نوحه خوانی می‌پرداخت. در این میان علاقه‌ی خاصی به موسیقی ایرانی و دستگاه‌های موسیقی سنتی داشت. برای همین در نزد استاد درویش تقی شاگردی کرد.
میرزا علی علاقه‌ی بسیاری به موسیقی داشت و این باعث شد با تلاش فراوان برجسته‌ترین نوازنده‌ی سه تار زمان خود شود. سیم چهارم سه تار که امروزه به سیم مشتاق مشهور است از ابتکارات میرزا محمد تربتی است.
اما شهرت میرزا محمد یا مشتاق علی به اتفاق دیگری مربوط است که او را از میرزا محمد تربتی به مشتاق علی شاه تبدیل کرد. میرزا محمد در جوانی به تصوف علاقه داشت و در این میان با صوفیان بزرگی آشنا شد و مسیر زندگی وی تغییر کرد. یکی از این صوفیان بزرگ دراویش نعمت‌اللهی آن زمان یعنی سید معصوم علی‌شاه بود که میرزا محمد مرید وی شد.
لقب مشتاق علی شاه
لقب مشتاق علی شاه را سید معصوم علی شاه برای او انتخاب کرد. مشتاق ارادت ویژهای به شاه نعمت الله اشت برای همین به کرمان رفت و باقی عمر خود را در این شهر در جوار بارگاه شاه نعمت الله ماند. مشتاق در مدت اقامتش در کرمان فرد تاثیرگذاری بود و هر روز بر طرفداران وی افزوده می‌شد.
در این میان مخالفان تصوف که در آن زمان رونق گرفته بود بر علیه مشتاق شدند و توطئه و شایعه کردند که مشتاق قرآن را با نوای سه تار تلاوت و به مقدسات بی احترامی کرده است. براساس این توطئه در تاریخ 26 ماه رمضان سال 1206 هجری قمری و هنگام حضور مشتاق در مسجد برای ادای فرایض، ملا عبدالله مجتهد کرمانی دستور سنگسار مشتاق را اعلام کرد و مردم مشتاق را به هنگام خروج از مسجد در چاله افکنده و او را سنگسار کردند.
در جریان این سنگسار کردن علاوه بر مشتاق، یکی از مریدانش به نام درویش جعفر هم به قتل رسید که به جهت جلوگیری از اصابت سنگ‌ها به مشتاق خود را در مقابل وی قرار داده بود. محمدعلی خان راینی (فرزند میرزا حسین خان راینی) که از مریدان مشتاق بود، پیکر مشتاق و درویش جعفر را در کنار مقبره‌ی پدرش (محل فعلی آرامگاه) دفن کرد.
کوثر علی‌شاه همدانی
یکی دیگر از مشاهیر که در این مجموعه دفن شده، کوثر علی شاه است. کوثر علی شاه از صوفیان قرن سیزدهم بوده است. وی از اهالی همدان بود و تحت تاثیر عارفان بزرگی مانند حسین علی شاه اصفهانی بوده است. کوثر علی شاه در زمان حیات خود در همدان از طرف مخالفانش تهدید شد، برای همین همدان را ترک کرد و به تبریز نزد عباس میرزای نائب السطلنه رفت. کوثر علی شاه آثار ادبی بسیاری داشت از جمله تفسیر قرآن کریم که به نظم درآورد و به دارالتنظیم فارسی مشهور است. وی در سال 1247 هجری قمری در کرمان درگذشت و در کنار مشتاق علی شاه دفن شد.
شیخ اسماعیل هراتی
در میان سه گنبد مشتاقیه، یکی از گنبدها آجری است و کاشی کاری ندارد. به اعتقاد معماران قدیم علت نصب نشدن کاشی بر روی این گنبد این بود است که گنبد کاشی به خود نمی‌گیرد. این گنبد همانطور که گفته شد متعلق به شیخ اسماعیل هراتی است.
شیخ اسماعیل روحانی پیر و درویشی فقیر بوده که در کنار مقبره مشتاق علی شاه زندگی می‌کرده است. وی به عبادت زیاد مشهور بود و هیچ کمکی را نمی‌پذیرفت. شیخ اسماعیل درآمد محدودی داشت که یا از خشت زنی بود یا لگد کردن خمیر گل کوزه گران بدست می‌آمد.
محمد اسماعیل خان وکیل الملک حاکم منطقه‌ی کرمان و بلوچستان در زمان قاجار علاقه‌ی ویژهای به شیخ اسماعیل داشت و بعد از مرگ وی دستور ساخت آرامگاه را داد. در میان بقعه‌های مشتاقیه، بقعه‌ی شیخ اسماعیل حالت معنوی خاصی دارد و در میان مردم گرامی‌تر است.
سخن نهایی
کرمان که در میان گردشگران با باغ شازده مشهور است، اما در میان خود، مجموعه آرامگاهی را پنهان کرده که عارفان بزرگی با داستان‌های جالب در آن دفن هستند. تا به حال به این فکر کرده بودید که سیم چهارم سه تار چرا به نام مشتاق مشهور است؟ پایان داستان سازنده سیم چهارم سه تار را می دانستید؟ اگر از این مجموعه بازدید داشتید از حس و حالتان برای ما بنویسید.
