لاک ‌پشت پوزه عقابی، گونه‌ای کمیاب در خلیج فارس

در این مطلب به معرفی گونه‌ای زیبا و کمیاب از لاک‌پشت‌های دریایی می‌پردازیم که تعداد کمی‌ از آن‌ها در جهان باقی‌مانده است، گونه‌ای که در جدی‌ترین خطر انقراض قرار دارد اما کماکان تعداد قابل قبولی از آن‌ها در جزایر و استان‌های حوزه خلیج فارس حضور دارند. این لاک‌پشت که با نام پوزه عقابی یا منقار عقابی شناخته می‌شود، دارای ظاهری کاملا متفاوت و زیبا است، طوری که تمایز دادن آن با سایر هم‌نوعانش در کسری از ثانیه انجام می‌شود.

به طور کلی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی، خزنده‌ای همه‌چیز خوار هستند که حدود 40 تا 50 سال عمر می‌کنند و اکثر عمر خود را در آب‌های اقیانوس می‌گذرانند. لاک‌پشت پوزه عقابی همانطور که از نامش پیداست، ظاهری متفاوت‌تر از سایر لاک‌پشت‌ها دارد و همین تفاوت سبب نام گذاری آن شده است. لاک‌پشت پوزه عقابی لاکی سخت و در عین حال جذاب دارد که این عامل سبب شکار بی‌رویه آن و قرارگیری‌اش در خطر انقراض شده است. در ادامه مطلب، درباره این لاک‌پشت منحصر به فرد که در جنوب ایران بیشتر از هرجای دیگر دنیا یافت می‌شود، توضیحاتی خواهیم داد. 

مشخصات عمومی

نام علمی: Eretmochelys imbricate

نوع رژیم: همه‌ چیز‌خوار

میانگین طول عمر: 30 تا 50 سال

میانگین وزن و اندازه: 1 متر و 80 کیلوگرم

محل زندگی: خلیج فارس، اقیانوس آرام، اقیانوس هند و اقیانوس اطلس

تغذیه و ویژگی‌ منحصر به فرد لاک‌پشت پوزه عقابی

خاص بودن لاک‌پشت پوزه عقابی تنها در نام و چهره متفاوت این جانور سنگ پشت خلاصه نمی‌شود. زیرا از آنجایی که پوزه عقابی گونه‌ای تکامل یافته از دو گونه لاک‌پشت سرخ و لاک‌پشت دریایی ریدلی است، انتظار می‌رود صفات مشترک بسیاری هم با آن دو داشته باشد. یکی از بارزترین صفات لاک‌پشت‌‎های سرخ و ریدلی، منبع تغذیه آن‌ها است که از جانورانی مانند نرم‌تنان، خرچنگ‌ها، میگو و عروس‌های دریایی تامین می‌شود؛ امّا رژیم غذایی لاک‌پشت پوزه عقابی، متفاوت‎‌تر بوده و این حیوان از اسفنج‌ها تغذیه می‌کند.

اسفنج‌ها جانوران بی‌تحرکی هستند که طعمی شور و تلخ دارند، هضم آن‌ها نیز برای بسیاری از جانوران دشوار است. با این حال لاک‌پشت پوزه عقابی تنها خزنده و حتی تنها جانوری است که (در کنار عروس ماهی) از اسفنج‌ها تغذیه می‌کند.

گفته شده، پوزه‌ی عقابی شکل این لاک‌پشت، به این اسفنج‌ها هم مربوط می‌شود. از جهتی که اسفنج‌ها در میان صخره‌ها می‌زیستند، لاک‌پشت‌ها نیاز دارند تا سرهای خود را برای تغذیه به میان سنگ‌ها فرو ببرند، این موضوع طی سالیان دراز سبب شد تا پوزه این جانوران به شکل عقاب در بیاید.

وضعیت بقای لاک‌پشت پوزه عقابی

متاسفانه نه در ایران و نه در هیچ‌ جای دیگر، لاک‌پشت‌های پوزه عقابی شرایط بقای مطلوبی ندارند و تحت فهرست سازمان  IUCN (اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست) در شدیدترین معرض انقراض گونه‌ای قرار دارند، طوری که تنها 1 گام تا انقراض کامل آن‌ها در طبیعت باقی مانده است.

به نقل از نشنال جئوگرافیک، عوامل انسانی تاثیرگذارترین دلیل نابودی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی بوده و فعالیت‌هایی نظیر تجارت لاک‌پشت به دلیل استفاده از لاک خوش طرح و رنگ آن در صنایع زینتی، استفاده از تخم و گوشت آن به دلیل ارزش غذایی و کاربردهای پزشکی، از بین بردن زیستگاه‌ طبیعی آن‌ها به وسیله حفاری نفت و عواملی دیگر، از جمله دلایلی هستند که این لاک‌پشت‌ها را در معرض انقراض قرار می‌دهد.

در حال حاضر، کمتر از 8000  لاک‌پشت‌های پوزه عقابی در جهان باقی مانده، گونه‌ای که تنها در 100 سال پیش میلیون‌ها عدد از آن وجود داشت.

زیستگاه لاک‌پشت پوزه عقابی

البته فراموش نکنید که لاک‌پشت دریایی نوعی خزنده محسوب می‌شود و برخلاف بسیاری از گونه‌های دریایی، دارای شش است؛ بنابراین این سنگ‌پشتان نیاز دارند با توجه به فعالیت خود، چندین ثانیه را در سطح آب بگذرانند. به طور کلی اقیانس اطلس، هند، آرام و خلیج فارس به عنوان زیستگاه اصلی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی یاد می‌شود. زیستگاه این جانور در ایران به طور دقیق‌تر شامل استان هرمزگان، جزایر قشم، کیش شیدور، هندورابی، هنگام و هرمز، نخیلو و ام‌الکرم و حتی استان بوشهر می‌شود که از این میان جزیره شیدور بیشترین تراکم لانه‌های لاک‌پشت‌های پوزه عقابی و جزیره لاوان کمترین تراکم را به خود اختصاص داده است.

چرخه زندگی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی به سه مرحله دریانشینی، مرحله اقیانوسی و مرحله باروری تقسیم می‌شود، در چرخه سوم که باروری باشد لاک‌پشت‌های پوزه عقابی جهت تخم‌گذاری به سواحل نزدیک می‌شوند و این زمانی است که جزیره‌های نامبرده مملو از تخم‌های لاک‌پشت می‌شود. روستای شیب‌دراز که در جزیره قشم واقع شده، یکی از معروف‌ترین اماکن برای مشاهده لاک‌پشت پوزه عقابی محسوب می‌شود، چرا که حتی ممکن است تا عرض 25 کیلومتری این روستا نیز لاک‌پشت‌ها تخم ریزی کنند.

به طور  کلی، 7 گونه لاک‌پشت دریایی در جهان وجود دارد که 5 گونه آن در آب‌های خلیج فارس یا به صورت فصلی یا به صورت دائمی حضور دارند و از این میان، دوگونه بسیار کمیاب لاک‌پشت‌های دریایی، یعنی لاک‌پشت سبز و پوزه عقابی برای تخم‌ریزی به جزایر جنوبی ایران روی می‌‌آورند.

لاک‌پشت پوزه عقابی در هربار تخم ریزی، 130 تا 160 تخم در آشیانه می‌ریزند. بنابراین کشور ما نقش مهمی در نگهداری و محافظت از مناطق تخم‌ریزی شده خواهد داشت. یک لاک‌پشت پوزه عقابی ماده دست کم 20 سال زمان نیاز دارد تا به بلوغ جنسی برسد و صدها یا هزاران کیلومتر را طی کند تا در ساحل مورد نظر تخم‌ریزی کند.

منابع: ویکی‌پدیا و nationalgeographic