آنچه که باید درباره جزایر ایرانی خلیج فارس بدانید ( قسمت اول )

خلیج همیشه فارس در جنوب کشورمان قرار دارد و نام آن تا ابد خلیج فارس باقی خواهد ماند. در این میان آنچه که کمتر به آن پرداخته شده آشنایی با جزایر ایرانی موجود در خلیج همیشه فارس است.

به نظر می رسد ما ایرانیان باید بیش از پیش با جزایر ایرانی موجود در خلیج فارس آشنا شویم تا بتوانیم هرچه بهتر و علمی تر به هرگونه ادعای جعلی در رابطه با جزایر ایرانی و خلیج فارس پاسخ گوییم. در خلیج همیشه فارس در حدود 30 جزیره بزرگ و کوچک قرار دارند که تعدادی از آنها مسکونی بوده و تعدادی نیز غیر مسکونی اند.

جالب است بدانید که ورود به تعدادی از جزایر ایرانی حتی برای ما ایرانی ها نیاز به اخذ مجوز از مراجع ذیصلاح دارند، چرا که در آنها تاسیسات نظامی و نفتی مستقر شده است، با این وجود تعداد جزیره های ایرانی در خلیج فارس آنقدر زیاد است که گردشگران بتوانند با خیال راحت به بازدید ازآنها بروند. جزایر ایرانی خلیج فارس در حوزه سیاسی سه استان بوشهر، خوزستان و هرمزگان قرار دارند، در ادامه نگاهی خواهیم داشت به جزایر ایرانی خلیج همیشه فارس، :

ابوموسی

ابوموسی جنوبی ‌ترین جزیره ایرانی در استان هرمزگان و در آب های خلیج همیشه فارس است. مساحت این جزیره در حدود ۲۵ کیلومتر مربع و در ۲۶ درجه عرض شمالی و در ۵۵ درجه طول شرقی واقع شده‌است. این جزیره در ۲۲۲ کیلومتری بندرعباس، ۷۵ کیلومتری بندر لنگه، ۶۰ کیلومتری شمال امارت شارجه در امارات متحده عربی و ۱۶۰ کیلومتر از تنگه هرمز فاصله دارد.

ابوموسی یکی از چهارده جزیره استان هرمزگان است که بیشترین فاصله از سواحل ایرانی خلیج فارس را دارد و طول و عرض آن درحدود ۵ / ۴ کیلومتر است، شهر ابوموسی مرکز جزیره ابوموسی و ارتفاع آن از سطح دریا ۴۶ متر است. شهرستان ابوموسی با وسعتی معادل ۶۸٫۸ کیلومتر مربع شامل جزایر ابوموسی با 25 کیلومتر مربع، جزیره تنب بزرگ با 3/10 کیلومتر مربع، تنب کوچک با 5/1 کیلومتر مربع، سیری با 3/17 کیلومتر مربع، فرور بزرگ با 2/26 کیلومتر مربع و فرور کوچک با 5/1 کیلومتر مربع است.

این جزیره معتدل ترین هوا در خلیج فارس را دارد با این وجود فاقد آب و اراضی مناسب برای کشاورزی است، ولی کشت محدودی در آن صورت می‌گیرد و اقتصاد محلی برپایه صید ماهی قرار دارد. انواع گیاهان و جانوران دریایی در ساحل آن زندگی می کنند که از آن جمله می توان به لاک‌پشت دریایی، مارماهی، شاه‌ میگو، کوسه و انواع ماهیان اشاره کرد.

ناهمواری های سطح جزیره ابوموسی به سمت شمال افزایش می بابد و سرانجام به بلندترین نقطه جزیره به نام کوه حلوا که نزدیک به ۱۱۰ متر ارتفاع دارد می‌رسد. تاسیسات جزیره شامل یک باند فرودگاه و هلی‌کوپتر، یک موج شکن و اسکله برای پهلوگیری کشتی‌های ماهیگیری و نظامی، کارخانه آب‌شیرین‌کن، سینمای روباز، مدرسه، مخابرات، بانک و غیره است.

سواحل جزیره ابوموسی یکی از زلال‌ترین و شفاف‌ترین آب‌های ساحلی را داراست و به این سبب یکی از بزرگ ترین پتانسیل های طبیعت گردی را در میان جزایر ایرانی دارد. فاصله میان ابوموسی و جزایر تنب به دلیل عمق مناسب آب تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفتکش‌های بزرگ و کشتی های نظامی است که سبب می شود تا این جزیره از موقعیت استراتژیک فوق العاده ای برخوردار شود.

حاکمیت ایران بر جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک از دوران امپراطوری‌های عیلامی، ماد، هخامنشی، اشکانی وساسانی ادامه دارد. جزایر سه‌گانه ایرانی در سال ۱۹۰۸ به طور کامل تحت اشغال بریتانیا به عنوان قیم رسمی امارات در آمد اما تا سال ۱۹۷۱ هیچ کدام از دولت‌های ایران این اشغال را قبول نداشته و ابوموسی به همراه تنب بزرگ و کوچک در تقسیمات کشوری ایران قرار داشتند.

در سال ۱۹۷۱ پس از توافق ایران و بریتانیا و پیش از خروج نیروهای نظامی انگلیس از منطقه و تأسیس کشور امارات متحده عربی، ابوموسی به همراه تنب بزرگ و تنب کوچک پس از نزدیک به ۷۰ سال به ایران بازگردانده شد و طبق یک یادداشت تفاهم ارتش ایران در این جزیره نیرو مستقر کرد و به شارجه اجازه داده شد که یک پاسگاه پلیس محلی در آنجا داشته باشد.

در سال ۱۹۹۲ و پس از خاتمهٔ جنگ خلیج فارس امارات متحدهٔ عربی بر خلاف تفاهم ‌نامه، اقدام به طرح ادعاهای مالکیت بر جزایر سه‌گانه کرد که با واکنش شدید دولت وقت روبرو شد. شورای عالی امنیت ملی ایران با صدور بیانیه‌ای هشت ماده‌ای بر حق حاکمیت بی چون و چرای ایران بر جزایر تاکید کرد.

در بند هفتم این بیانیه آمده‌است: «طرح ادعاهای تاریخی در مورد سرزمین‌های ایران، اگرچه همواره به نفع ایران است، ما آن را به هیچ وجه به مصلحت امنیت منطقه نمی‌دانیم و تجربه ادعاهای مشابه از سوی عراق درس عبرتی در این زمینه‌ است. نام بوموسی برگرفته از نام یکی از سرداران کریم خان است که پس از حضور در این جزیره نام خود را بر آن نهاده است.

این جزیره در اسناد تاریخی و نقشه ها با نام " بوموو"، به معنی "بوم" در معنی "جا و مکان" و "اوو"یعنی آب و برروی هم به معنی مکان آب ثبت شده است. نام ابوموسی نامی جدید است که سابقه آن به حدود بیش از یکصد سال قبل باز می گردد. هنگامی که یکی از ساکنان این نام را بجای بوموسو رایج کرد.

جزیره قشم

قشم بزرگترین جزیره ایرانی در خلیج فارس است که در میان سایر جزایر ایران از جایگاه ویژه ای برخوردار است. جزیره قشم دارای بزرگترین غارنمکی جهان است، همچنین در این جزیره جاذبه های بسیار دیگری نیز قرار دارند.

مساحت جزیره ۱۴۹۱ کیلومترمربع، حدود 2/5 برابر دومین جزیره بزرگ خلیج فارس یعنی بحرین است. طول جزیره از بندر قشم، تا بندر باسعیدو در انتهای جزیره را در منابع مختلف بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ کیلومتر تخمین زده‌اند و بیشتر روی طول ۱۱۵ و ۱۲۰ کیلومتر تکیه شده‌است.

دوستداران طبیعت؛ جاذبه های طبیعی این جزیره را عجایب هفتگانه می خوانند و عقیده دارند در پهنه ای 1400 کیلومتر مربعی، وجود چنین طبیعتی تنها با واژه "بی نظیر" قابل توصیف است

حیات وحش استثنایی، جنگل حرا،قلعه و نیایشگاه های باستانی و غار خربس از جاذبه های این جزیره زیبا هستند.

جزیره خور موسی

خور موسی کانال طویل و عمیقی است که از خلیج فارس منشعب شده و در ساحل شمالی خلیج فارس و جنوب استان خوزستان واقع شده است. عرض دهانه آن ۳۷ تا۴۰ کیلومتر، طول آن از دهانه تا بندر امام خمینی ۹۰ کیلومتر، فاصله آن تا بندر ماهشهر ۱۲۰ کیلومتر و عمق آن ۲۰ تا ۵۰ متر است.

این جزیره به دلیل ویژگی های خاص زیست محیطی خود موقعیت ویژه ای دارد و زیستگاه بسیاری از پرندگان نادر از جمله گیلانشاه خالدار و مکان تخم ریزی بسیاری از ماهیان خلیج فارس، بخصوص میگو است. ساحل و آب های اطراف جزیره به دلیل اکتشاف و استخراج نفت و تردد نفتکش ها، رفت و آمد کشتیها و منابع و صنایع مستقر در خشکی آلوده اند.

جزیره مینو

بین آبادان و خرمشهر واقع شده و دو شاخه اروندرود آن را فرا گرفته، در گذشته صلبوخ نام داشته است، بیشتر کاربرد تفریحی برای مردم دو شهر آبادان و خرمشهر دارد. در جزیره مینو پنج نهر جریان دارد، که دو تای آن‌ها ‌از رودخانه جرف و سه تای دیگر از اروندرود منشعب می ‌شود.

جزیره مینو از معدود نقاطی از جهان است که در آن سیستم آبیاری بصورت طبیعی و با جزر و مد آب انجام می ‌شود و نیازی به وسایل مکانیکی و تلمبه آب ندارد. نخل های بی شمار این جزیره اکوسیستم مناسبی برای زیست پرندگان مهاجر و همچنین نیزارهای انبوه و رازآلود آن پناهگاه حیوانات وحشی از جمله گراز است.

جزیره بونه

این جزیره مابین جزیره بونه به همراه دو جزیره کوچک دیگر به نام‌ های دارا و قبرناخدا در شمال غربی خلیج فارس در دهانه خورموسی در استان خوزستان قرار دارد و فاصله هوایی این جزیره از دو شهر هندیجان و بندر ماه‌شهر تقریباً برابر است. این جزیره محل تخمگذاری پرستو های دریایی است و از دیگر گونه های پرنده موجود در جزیره می توان به سلیم خرچنگ‌ خوار اشاره کرد.

جزیره قبر ناخدا

این جزیره غیر مسکونی، در دهانه خور موسی قرار دارد. جزیره قبر ناخدا از شرق به خور موسی و از غرب به خور غزلان محدود می شود. 5 جزیره کوچک دیگر از جمله جزیره واسطه کوچک و واسطه بزرگ در اطراف این جزیره وجود دارد. در تشکیل این جزایر عواملی چون رسوبات رودخانه ای و جریانات جزر و مد موثر بوده است، با جزر، آب دریا تا فاصله زیادی از جزیره عقب نشینی می کند.

جالب آنکه بخش های غربی و جنوبی جزیره بسیار کم عمق است. سطح جزیره قبر ناخدا پوشیده از گل و لای به همراه صدف های آهکی است و در حاشیه آن برآمدگی های صدفی به صورت نواری ممتد به موازات خط ساحلی دیده می شود، این جزیره محل تخم گذاری پرستوهای دریایی است.

جزیره خارک

این جزیره مرجانی در ۵۷ کیلومترى شمال غرب بوشهر و ۳۰ کیلومترى بندر ریگ قرار دارد، طول جزیره حدود ۸ کیلومتر و قسمت پهن تر آن در شمال به عرض حدود ۴ کیلومتر است.

جزیره خارک با داشتن مزایای طبیعی و سواحل عمیق، برای پهلو گرفتن نفت‌ کش ‌های اقیانوس ‌پیما و ایجاد لنگرگاه‌ها بسیار مناسب است به گونه ای که در این جزیره یکی از مهم ‌ترین پایانه ‌های صادرات نفت ایران از حدود 50 سال پیش بنا شده و همچنان در حال گسترش است. یک قشر سنگی در وسط جزیره به بلندی 60 متر چون پشته سطح جزیره را پوشانده، این بلندی‌ها موجب می‌ شوند بندرگاه‌ های شرقی خارک در مقابل جریان باد که در جهت شمال غربی و جنوب شرقی می‌ وزند، محفوظ باشد.

اساسا در طول تاریخ جزیره خارک برای پهلو گرفتن کشتی ها استفاده می شده است، چرا که آثاری تاریخی در این جزیره از زمان حکومت اشکانیان، ساسانیان و دوره اسلامی کشف شده است. از آثار کشف شده می توان به گور دخمه های پالمیران، معبد نپتون، آتشکده زرتشتیان، کلیسا و دیر نسطوریان، قبرهای سنگی و استودان و آرامگاه میر محمد منسوب به محمد حنفیه اشاره کرد.

جزیره خارکو

این جزیره کوچک در فاصله ۵ کیلومتری شمال شرق جزیره خارک واقع شده و امروزه بدل به محل مناسبی جهت رشد پرندگان در منطقه خلیج فارس شده است. در گذشته این جزیره زمانی محل استقرار نظامیان انگلیسی جهت تسخیر خارک بوده و پیش از آن نیز سردار مشهور ایرانی، میرمهنا برای حمله به هلندیان در خارک از جزیره خارکو نیروهای خود را به سمت خارک گسیل داشته ‌است.

جزیره عباسک

این جزیره بین بندر بوشهر و شبه جزیره شیف قرار دارد، نام پیشین این جزیره شاه زنگی بوده است. این جزیره غیر مسکونی است و بافت زمین و جنس خاک آن برای کشاورزی مناسب نیست و بیشتر زمین آن ماسه ‌ای است. این جزیره یکی از بهترین نقاط برای اجرای طرح ساخت سوخت های پاک بیولوژیک است.

جزیره میر مهنا

جزیره میر مهنا از جزیره‌ های غیرمسکونی ایران در خلیج فارس است، میر مهنا نام یکی از دریانوردان دلاور ایرانی است، که به استعمار گران هلندی در خلیج فارس حمله می کرد. انگور و انجیر این جزیره از قدیم معروف بوده‌ است همچنین گنبدی موسوم به قدمگاه امیرالمؤمنین نیز در این جزیره قرار دارد.

جزیره فارسی

این جزیره غیر مسکونی به دلیل وجود ایستگاه هواشناسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ایستگاه هواشناسی جزیره فارسی اطلاعات هواشناسی را به تمام شرکت ‌های کشتیرانی می ‌رساند.

جزیره لاوان

لاوان جزیره ای است مسکونی با وسعت 76 کیلومتر مربع. نام دیگر این جزیره شیخ شعیب است و از شمال شرقی به بندر مقام، از شرق به جزیره شتور و از جنوب به حوزه‌ های نفتی رسالت، رشادت و سلمان محدود می‌شود، لاوان پس از قشم و کیش بزرگ ‌ترین جزیره ایران در آب ‌های خلیج فارس است.

فاصله این جزیره تا بندر لنگه 91 و تا بندرعباس حدود 198 مایل دریایی است، همچنین جزیره لاوان دورترین جزیره نسبت به مرکز استان هرمزگان است. آب و هوای آن گرم و مرطوب و دمای آن در تابستان به حدود پنجاه درجه سانتی ‌گراد می رسد و رطوبت هوای آن نیز بسیار زیاد است.

لازم به ذکر است که ذخایر نفتی آب ‌های نزدیک جزیره لاوان بسیار قابل توجه است. یکی از شگفتی‌ های این جزیره وجود کندوهای عسل در کنار تأسیسات نفتی و مخازن آنها است، که عسل آنها به رنگ سبز تیره است و بوی نفت می ‌دهد، اما طعم آن مشابه عسل ‌های معمولی است. اهالی جزیره در فصل معینی از سال به صید مروارید می‌ پردازند و تنها کالای صادراتی جزیره مروارید است.

جزیره شتور

جزیره شتور یا شیدور با طول 1.7 کیلومتر و عرض 800 متر، در فاصله حدود یک و نیم کیلومتری جنوب شرقی جزیره لاوان قرار دارد. این جزیره از با ارزش‌‌ ترین و مهم ‌‌ترین پناهگاه‌‌ های حیات وحش و جزء مناطق حفاظت شده در خلیج فارس است، پرندگان،‌ لاک‌پشت ‌های دریایی، ماهی‌ ها و دلفین ‌ها از گونه های ساکن در جزیره هستند، همچنین تعداد زیادی مار سمی سیاهرنگ و کوچک که معمولاٌ زیر شن مخفی می‌ شوند، از ساکنین طبیعی جزیره هستند. به دلیل وجود تعداد بسیاری مار در این جزیره، به شتور جزیره ماران نیز می گویند.

منبع:برترین ها