اگر زندگی این روزهای جوانان تغییر کرده اما هنوز زورخانه‌ها کارکرد سابق خود را از دست نداده‌اند. زورخانه هژبر که یکی از قدیمی‌ترین زورخانه‌های ایران و شهر تهران محسوب میشود، هنوز به فعالیت خود به مانند گذشته ادامه می‌دهد. امروز در بخش پیشنهادات ایرانگردی لست سکند به سراغ این زورخانه رفته‌ایم. با ما همراه باشید.
زورخانه‌ها
عکس از سفرستان
زورخانه جایی است که مردان در آن ورزش‌هایی به نام ورزش‌های پهلوانی انجام می‌دهند. این مکان‌ها اغلب در کوچه پس کوچه‌های شهر‌های بزرگ ایران ساخته می‌شد.
بسیاری از این زورخانه‌ها بام گنبدی شکل داشتند و کف زورخانه از سطح کوچه و خیابان گودتر بود. در زورخانه‌ها به باور گذشتگان کوتاه ساخته می‌شد، به این منظور که ورزشکاران و تماشاگران در لحظه ورود به زورخانه به احترام ورزش و ورزشکاران و آن مکان خم شوند.
نام عکاس: نامشخص (عکس متعلق به زورخانه هژبر نیست)
در زورخانه‌ها اغلب به راهروی باریک با سقف کوتاه باز میشود و آن راهرو به سردم زوردخانه وارد می‌شد. در میان بخش اصلی زورخانه، گودالی هشت یا شش ضلعی دیده میشود که به گود مشهور است. برای ساخت زورخانه از مصالح بومی استفاده می‌کردند.
برطبق تاریخ، اولین زورخانه به شکل زورخانه‌های امروزی در حدود هفتصد سال پیش توسط محمود معروف به پوریای ولی بنا شد. نام کامل پوریای ولی، محمود بن ولی الدین خوارزمی بوده و در نیمه دوم قرن هفتم و نیمه اول قرن هشتم هجری زندگی می‌کرده است. تاریخ نویسان او را پهلوان، شاعر و عارف مشهور زمان خود می‌دانند.
ورزش‌های زورخانه‌ای
نام عکاس: مسعود نوذری (عکس متعلق به زورخانه هژبر نیست)
ورزش زورخانه‌ای یا ورزش باستانی در واقع مجوعه حرکات ورزشی با اسباب و بدون اسباب بر طبق آداب و رسومی خاصی در زورخانه‌ها انجام میشود. علاوه بر ورزش‌های زورخانه‌ای، کشتی نیز در زورخانه رواج دارد. آیین پهلوانی و زورخانه‌ای در سال ۲۰۱۰ میلادی به عنوان میراث معنوی ایران به ثبت جهانی رسید.
نام عکاس: رضا زنگنه (عکس متعلق به زورخانه هژبر نیست)
در ورزش‌های زورخانه‌ای آداب و رسوم حرف اول را می‌زند. یکی از مهم‌ترین آداب زورخانه احترام ویژه به محیط زورخانه (گویی که ورزشکاران و تماشاگران به مکانی مقدس وارد می‌شده‌اند) است. همچنین یکی از زیباترین آداب و رسوم ورزش‌های زورخانه‌ای انجام حرکات ورزشی به همراه موسیقی مخصوص زورخانه است.
زورخانه هژبر
نام عکاس: نامشخص
بسیاری از زورخانه‌های ایران در کوچه پس کوچه‌های تهران قرار دارد. یکی از قدیمی‌ترین زورخانه‌های تهران، زوردخانه هژبر میباشد. این زورخانه علیرغم قدمت زیادی که دارد، سال‌ها مورد بی توجه مسئولین و ورزشکاران بود و همین امر باعث شده که ساختمان زورخانه آرام آرام تخریب گردد.
اما به کمک ورزشکاران و دوستداران فرهنگ زورخانه‌ای، این زورخانه توسط شهرداری مرمت و بازسازی گردید.
تاریخچه‌ی کوتاه از زورخانه هژبر
نام عکاس: نامشخص
یکی از پهلوانانی مشهور زورخانه‌ای تهران، مرحوم حاج علی پناهی بود. حاج علی پناهی در محله‌ی امامزاده حسن (ع) تهران ساکن بود و اغلب روزها به همراه پسرانش به زورخانه‌های شهر می‌رفتند و ورزش‌های باستانی را انجام می‌دادند.
وی که می‌دانست در محله زورخانه‌ای نیست و همین امر مانع ورود اغلب کودکان و نوجوانان محله به ورزش زورخانه‌ای بود، به فکر ساخت زورخانه‌ای در این محله افتاد.
بر سر کوچه شهید محمدزاده فعلی زمینی به بزرگی ۱۴۰ متر مربع که اغلب مردم زباله‌های خود را به آنجا می‌ریختند، را خرید و شروع به ساخت زورخانه کرد. حاج علی پناهی بعدها خود مرشد این زورخانه شد و اداره آن را نیز خود به عهده گرفت.
نام عکاس: عرفان کوچری
بر طبق گفته محمد علی حساس یکی از مربی‌های این زورخانه، زورخانه هژبر در سال ۱۳۴۲ بنا شد. با توجه به اینکه در آن زمان محله امامزاده حسن آب لوله‌کشی نداشت، در زیرزمین زورخانه آب انباری درست کردند تا آب قنات در آن جاری شود و برای نظافت و میزبانی ورزشکاران از آن استفاده کنند.
حضور پهلوان تختی در زورخانه هژبر
نام عکاس: عرفان کوچری
در زمان حیات حاج علی پناهی، مسابقه‌ای میان نوجوان برگزار کرد و برای اهدای جوایز از پهلوان تختی درخواست کرد به زورخانه بیایید.
گفته میشود تختی دعوت او را پذیرفت و همراه پهلوان صحرایی، وفادار و سجادی به زورخانه آمد، اول در آن جا میل زد و کباده کشید و ورزش کرد، بعد هم جوایز ورزشکاران جوان زورخانه را به آنها داد.
سخن پایانی
زورخانه‌ها بخشی از هویت فرهنگی ورزشی هر منطقه هستند. زورخانه هژبر که یکی از قدیمی‌ترین زورخانه‌های تهران است، جزو هویت فرهنگی محله امامزاده حسن تهران میباشد. در تهران که بسیاری از زورخانه‌هایش تخریب یا تغییر کاربری داده‌اند، از این زورخانه قدیمی که به تازگی بازسازی و مرمت شده، می‌توان به خوبی حفاظت و نگه‌داری کرد. اگر پیش از این از این زورخانه بازدید داشته‌اید با ما تجربه‌تان را به اشتراک بگذارید.
توجه: برای نگارش متن از مقاله «زورخانه و ورزش باستاني»، «روزی که پهلوان تختی به امامزاده حسن(ع) آمد» از روزنامه همشهری آنلاین و همینطور مصاحبه محمدعلی حساس با روزنامه همشهری استفاده شده است.
