فصل تابستان در کنار حال و هوای خوشش برای سفر و تعطیلاتی که از کودکی برایمان خاطره‌انگیز است، ویژگیهای منفی هم دارد. مخصوصا اگر سفرتان جاده‌ای باشد یا زمان طولانی در مسیر باشید یا حتّی در مقصد و هنگام سفر زمان طولانی زیر نور آفتاب و در معرض گرمای هوا باشید، ممکن است مشکلاتی برایتان ایجاد کند. از شایعترین شرایط تابستانی گرمازدگی است که با توجه به اینکه در سفر بیشتر در معرض گرمای هوا قرار می‌گیریم، بیشتر هم برایمان اتّفاق میفتد. مهم این است که علائم، انواع، پیشگیری و راه‌های درمانش را بشناسیم که اگر برای خود یا همراهانمان اتّفاق افتاد، بتوانیم از خطرات احتمالی آن جلوگیری کنیم. نام گرمازدگی شاید برایمان ساده باشد امّا همین گرمازدگی ساده گاهی می‌تواند به اندازه‌ای حاد باشد که جان انسان هم نشانه بگیرد. بنابراین لازم است دانشی ابتدایی و کلی درباره آن داشته باشیم.
آنچه در ادامه مطلب خواهید خواند
گرمازدگی چیست؟
بدن انسان با فعالیت‌هایش و افزایش سوخت و ساز، انرژی فراوانی ایجاد می‌کند که نتیجه آن تولید گرما در بدن است. حتما تجربه داشته‌ای که بعد از پیاده‌روی یا ورزش، حس کنید گرمتان شده. این حس گرما به دلیل ایجاد انرژی است. حالا، برای اینکه بدن به وضعیت معمولی خودش برگردد، گرمای اضافی را به بیرون از بدن می‌فرستد امّا هر چقدر هوای محیط گرمتر و مرطوب‌تر باشد، این انتقال دما سخت‌تر انجام میشود. مشکل آن زمانی به وجود می‌آید که به دلیل گرمای محیط بیرونی، افزایش گرمای درون بدن بیش از گرمایی است که خارج میشود و این قضیه باعث بروز اختلال در دمای بدن میشود که به گرمازدگی معروف است.
این گرمازدگی که همگی با نامش آشنا هستیم، مراحل مختلفی دارد؛ از خفیف تا شدید که حتّی منجر به کاهش هوشیاری یا مرگ میشود.
مراحل گرمازدگی
حالا باید ببینیم این گرمازدگی چه مراحلی دارد و اگر در همان بروز اولیه رفع نشود ممکن است به چه اتّفاقاتی منجر شود؟
گرفتگی‌های عضلانی ناشی از گرما: فعالیت در هوای گرم یا گرم و مرطوب باعث میشود بدن برای حفظ دمایش، عرق کند این تعریق سبب از دست رفتن آب و املاح بدن میشود. درست است با نوشیدن آب، آب بدن را برمی‌گردانیم امّا کمبود املاح باعث بروز دردهای عضلانی در بدن میشود.
خستگی گرمایی: تعریق بدن که شدید میشود، به مرور کمبود آب هم بروز پیدا می‌کند و دمای بدن افزایش پیدا می‌کند. این مسئله باعث سردرد، سرگیجه و ... میشود.
حمله گرمایی: در مرحله بعد اگر همچنان ادامه پیدا کند، کمبود شدید آب بدن و افزایش دمای بدن باعث ایجاد اختلال در دستگاه‌های بدن میشود که این مرحله بسیار خطرناک است زیرا ممکن است در هوشیاری فرد اختلال ایجاد شود یا حتّی منجر به مرگش شود.
غش یا سنکوپ ناشی از گرما: در همه این موارد، بدن خون بیشتری به پوست می‌فرستد تا در نتیجه تبادل با محیط، دمای بدن را پایین بیاورد و این مسئله ممکن است باعث شود به صورت لحظه‌ای خون رسانی مغز کاهش پیدا کند یا افت ناگهانی و برگشت ناپذیر هوشیاری داشته باشد.
علائم گرمازدگی
گرمازدگی هم مثل هر مشکل و بیماری، علائمی دارد که شناسایی آن باعث میشود هر چه سریعتر به بهبود شرایط اقدام کنیم تا شرایط وخیم نشود. علائم شایعی که برای گرمازدگی ذکر می‌کنند عبارتند از:
در مرحله خفیف، دردهای عضلانی بیشتر در ران، ساق و شانه ایجاد میشود و بعد هم سردرد، سرگیجه، بی‌اشتهایی، حالت تهوّع، غش، افزایش ضربان قلب، رنگ‌پریدگی پوست و افزایش دما تا 29 درجه سانتی‌گراد ایجاد میشود. علائم شدیدتر عبارتند از اختلال هوشیاری و گرم و خشک شدن پوست که حتّی ممکن است در این مرحله تعریق پوست متوقف شود.
درمان گرمازدگی
حالا اگر هر کدام از شرایط گفته شده برایمان پیش آمد و دسترسی به پزشک نداشتیم، می‌توانیم کارهای ساده‌ای انجام دهیم که شرایط بدتر نشود و در موارد ابتدایی، بهبود پیدا کند. گرچه اگر شرایط رو به بدتر شدن برود، فرد حتما باید به مراکز درمانی مراجعه کند. امّا چه کارهای ساده‌ای می‌توان انجام داد:
استراحت و پناه دادن از گرما: برای این کار اول باید فرد را از گرما خارج کنیم و در محیطی سایه و خنک، فرد را بخوابانید و پاهایش را 20 درجه بالا بیاورید.
خنک کردن: گفتیم از دلایل گرازدگی گرما و رطوبت است حالا برای بهتر شدن حال فرد گرمازده لازم است او را خنک کنیم. این خنک کردن باید همراه با آب و باد باشد؛ یعنی پارچه‌ای را خیس کرده و روی شکم، زیربغل، کشاله‌های ران، سر و گردن بگذارید و او را باد بزنید. فرآیند خنک کردن باید کم کم انجام شود و اگر فرد دچار لرز شد، باید خنک کردن را متوقف کنید.
جایگزینی آب و املاح: موردی دیگری که در توضیحات مطرح شد این بود که بدن آب و املاح از دست می‌دهد بنابراین یکی از کارهای موثر بازگرداندن آب و املاح به بدن است. محلول ORS که به نوعی سرم خوراکی است سبب بازگردادند املاح به بدن میشود.
استراحت: فرد گرما زده در چنین شرایطی حتما باید استراحت کند و فعالیتش را ادامه ندهد. بنابراین او را وادار به استراحت کنید.
پیشگیری از گرمازدگی
لازم است بدانیم دانستن راه‌های پیشگیری بهترین کار برای نیفتادن در دام گرمازدگی است زیرا حتّی اگر خطراتی برایمان نداشته باشد و خفیف اتّفاق بیفتد ما را در سفر متوقف می‌کند و ساعت‌ها طول می‌کشد تا به حال عمومی برگردیم بنابراین برای اینکه سفر را به کام خود و همراهنمان تلخ نکنیم لازم است از گرمازده شدن جلوگیری کنیم.
افراد چاق، مسن، کودکان، افرادی که تجربه هوای گرم را ندارند و افراد با آمادگی پایین بدنی بیشتر در معرض گرمازدگی هستند، بنابراین باید بیش از افراد معمولی مراقب باشند و در صورت قرار گرفتن در شرایط گرم، همراهشان تجهیزات لازم را داشته باشند.
سعی کنیم طی مسیرهایی که بدن تعریق زیادی دارد، به مرور محلول ORS و آب کافی را مصرف کنیم تا بدنمان افت ناگهانی آب و املاح نداشته باشد. حواسمان باشد هر چقدر هوا گرمتر شود، مصرف آب و املاح هم بیشتر میشود. لازم است به ازای هر 10 تا 15 دقیقه فعالیت، نصف لیوان مایعات مصرف کنید.
سعی کنیم در ساعاتی که هوا گرم است و آفتاب مستقیم می‌تابد، فعالیتمان را کاهش دهیم و بی وقفه فعالیت نکنیم.
اگر مقصد یا مکانی که در نظر گرفته‌ایم گرم است، حتما لباس مناسب و تجهیزات کافی همراهمان داشته باشیم.
در هوای گرم به ازای هر نیم ساعت، 5 دقیقه به استراحت نیا دارید بنابراین حتّی اگر در ابتدای مسیر انرژی دارید، استراحت کنید تا ناگها دچار گرمازدگی نشوید.
استفاده از کلاه، دستکش، روسری یا شال باعث محافظت شما در برابر آفتاب شدید میشود.
در طول مسیر، با گذاشتن دستمال خیس روی سر گردن، دمای بدنتان را کاهش دهید.
تألیف: لست سکند
