گسترش فضای مجازی باعث شده که همه مردم جهان یک آشنایی نسبی با فرهنگ کشورهای مختلف داشته باشند که در این میان مراسمی که مثل هالووین شهرت زیادی دارند، در بسیاری از کشورها به خوبی شناخته شدهاند. با آمدن پاییز و نزدیک شدن به آخرین ماههای سال میلادی و مرگ طبیعت، حس و حال روزهای ترسناک و پر هیجان در همه بیدار میشود و شرکت کنندگان در این جشن سعی میکنند ترسناکترین شب سال را به تصویر بکشند.
برای قرنهای متمادی، افراد جوان و مسن در جشنهای سرگرمکننده و ترسناک هالووین شرکت میکنند. تعطیلات هالووین در آخرین روز ماه اکتبر شروع میشود. این تعطیلات هم به منظور جشن شروع پاییز است و هم به منظور در آغوش گرفتن رسوم عجیب و غریبی که به اسم هالووین از فرهنگ عامه مردم به جای مانده است. اگرچه جشن هالووین امروزه بسیار محبوب است، اما نمیتوان آن را یک پدیده فرهنگی مدرن دانست. در واقع تاریخچه هالووین به هزاران سال پیش باز میگردد که شامل جشنهای سلتیک (Celtic)، تعطیلات کاتولیک و حتّی مراسم تدفین انگلیسی میشد. در این مطلب لست سکند سعی کردیم گشتی در دنیای این جشن بزنیم و سیر تاریخی و هر آنچه به این جشن مربوط میشود را مختصر و مفید مرور کنیم.
هالووین چیست و چرا هالووین را جشن میگیرند؟
معمولا اولین سوالی که با شنیدن نام هالووین به ذهن خیلی از افراد میرسد این است که چرا هالووین را جشن میگیرند؟ برای پاسخ به این سوال باید قدری حوصله کنید و اول از همه بدانید اصلا هالووین چیست؟ هالووین یک جشن باستانی سلتیک است. سلتها (Celts) 2000 سال پیش در منطقهای که امروز متعلق به ایرلند، انگلستان و شمال فرانسه است زندگی میکردند و سال نو را در روز یکم نوامبر جشن میگرفتند. این روز برای آنها پایان فصل تابستان، زمان برداشت محصول و در عین حال شروع روزهای سردتر و تاریکتر سال بود که برخی حتّی این روزها را با مرگ همراه میدانستند. سلتها بر این باور بودند که روز قبل از سال نو، مرز بین دو دنیای زندگان و مردگان از بین میرود. بنابراین آنها شب 31 اکتبر را با این باور که ارواح مردگانشان به زمین بازگشتهاند جشن میگرفتند.
باتوجه به اینکه وارد شدن به فصل سرد برای بسیاری از مردم با مشکلات و خرابیهایی همراه بود، سلتها فکر می کردند حضور ارواح باعث می شود فالگیرها و کشیشهای سلتیک بهتر بتوانند آینده را پیش بینی کنند. برای مردمی که کاملا وابسته به چنین تفکراتی بودند، این پیش بینیها، درست یا غلط باعث میشد در طول روزهای تاریک و سرد زمستان با اطمینان و راحتی بیشتری زندگی کنند. در ادامه بیشتر از تاریخچه هالووین خواهیم گفت.
تاریخ هالووین 2022 چه روزی است؟
تاریخ جشن هالووین در تقویم میلادی روز مشخصی دارد، بنابراین هر سال فرهنگهایی که با تقویم میلادی سر و کار دارند و هالووین رسم شناخته شدهای در فرهنگشان است، یک روز مشخص را جشن میگیرند. در حال حاضر روزی که به نام هالووین شناخته میشود و در آن جشن میگیرند، 31 اکتبر است که مقارن با 9 آبان میشود. در شامگاه 31 اکتبر است که عدهای از مردم جهان آن را با آداب امروزیاش جشن میگیرند.
ریشه و فلسفه هالووین
قبل از پریدن درون تاریخ باستان، خوب است با اصول اولیه شروع کنید و تاریخچه نام هالووین را بررسی کنیم. کلمه هالووین (Halloween) از کلمه Hallowe'en مشتق شدهاست. در واقع این کلمه عجیب و غریب کلمه اختصاری "عصر مقدس" (hallowed evening) است و به طور خاص به عصر قدیسها (All Hallows' Eve) اشاره میکند.
جشن شب قدیسها جشنی است که در ۳۱ اکتبر، یک روز قبل از روز تمام قدیسها (All Saints' Day) به عنوان یک جشن مهم مسیحی برگزار میشود. همراه با روز ارواح در ۲ نوامبر، عصر تمام قدیسین (All Hallows' Eve)، روز تمامی قدیسین (All Saints' Day)، سهگانه (مراسم سهگانه مذهبی) را تشکیل میدهد، که این مراسم به مردگان اختصاص دارد. در حالی که مراسم سهگانه از قرن هشتم میلادی به طور رسمی توسط کلیسا انجام میشد، به نظر میرسد تاریخ هالووین به زمان قبلتری بر میگردد و با یک فستیوال باستانی آغاز میشود.
تاریخچه هالووین
در حالی که ریشه این تعطیلی مرموز باقی مانده، تاریخدانان ارتباطی با سامهین (Samhain) به معنی "پیروزی در خونریزی" پیدا کردهاند که یک جشنواره سلتیک پیش از مسیحیت است که به یاد پایان تابستان برگزار میشود. این جشن سالانه پاییز از غروب روز اول جشن تا غروب آفتاب روز دوم (۳۱ اکتبر تا ۱ نوامبر) در ایرلند، اسکاتلند و جزیره من برگزار میشد و گفته شده قدمت آن به ۲۰۰۰ سال پیش باز میگردد.
براساس فرهنگ عامه سلتی، سد بین مردگان و زندگان طی این تعطیلات برداشته میشد و افراد را تحت تاثیر میگذاشت. این پدیده علاوه بر تسهیل ارتباط بین افرادی که عزیز خود را از دست دادهاند، به این معنی بود که ارواح میتوانند به زمین بازگردند. سلتها برای خوشآمدگویی به این ارواح مهمان، به آنها غذا میدادند و انرژی روحی خود را صرف گفتن سرنوشت یکدیگر میکنند. اگر درباره ادیان ایران باستان و جشنهای آن مطالعه کرده باشید، ممکن است چنین داستانی از جشن برایتان آشنا باشد.
بعضیها گفتهاند که برای این جشن معمولا فالگیرها آتش بزرگی ایجاد میکردند و افرادی که میخواستند آیندهشان مشخص شود به دور این آتش جمع میشدند و محصولات یا حتی حیواناتی را برای خدایان سلتیک قربانی میکردند. طی این مراسم، سلتها لباسهای مبدل به تن میکردند که معمولا شامل پوست و سر حیوانات میشد و در این شب سعی میکردند آینده یکدیگر را پیشگویی کنند. پس از پایان مراسم هم آنها در کنار خانهشان آتشی روشن میکردند و شعله آن را از آتش بزرگی که مقدس میدانستند میگرفتند تا با این کار در برابر سرمای زمستان محفوظ بمانند.
البته بر پایه ریشههای فوقطبیعی، تاریخدانان بر این باورند که سامهین هدف کاربردیتری داشته است: آماده شدن برای سرمای آینده. طی این جشنواره، مردم برای زمستان منابع جمعآوری میکنند و حیوانات را از چراگاهها جمع میکنند.
تا قرن اول میلادی بیشتر سرزمینهای سلتی توسط امپراتوری روم فتح شد. به ناچار، مراسم و جشنوارههای آنها شروع به ترکیب شدن با فرهنگ رومیان شد و ایجاد تعطیلات ترکیبی جدید به اوج خود رسید. برای مثال، سامهین با جشن رومی پومونا، که گمان میرود جشن خرمنبرداری در اول نوامبر بود، ادغام شد.
ایام عید مقدسین در اوایل نوامبر
با اینکه این تعطیلات برداشت تا قرنها ادامه داشت، اما در قرن هشتم تغییرات چشمگیری را تجربه کرد. در طول این مدت، پاپ گرگوری سوم (Pope Gregory III)، جشن پاگان (Pagan) را به عنوان یک سری از تعطیلات کاتولیک تفسیر کرد.
مشخصا او ۱ نوامبر را روز همه مقدسان اعلام کرد. روزی برای ادای احترام به «افراد مقدس، شهدا و روحانیهایهایی که به اعترافها گوش میکنند». عصر روز قبل (۳۱ اکتبر) به عنوان مقدمه نیز «عصر مقدسین (All Hallows Eve)» نام گذاری شد. با این حال، آیین سهگانه تا قرن یازدهم تکمیل نشد، تا اینکه در روز دوم نوامبر روز "همه ارواح" به صورت تعطیلاتی درآمد که به تمام کاتولیکهای تعمیدی که مرده بودند، اختصاص داشت.
رسوم هالووین
گرچه روزهای ۳۱ اکتبر تا ۲ نوامبر به عنوان روزهای غمانگیز در نظر گرفته شده بود، امّا امروزه جشن هالووین به خاطره رسوم و سنتهای عجیب و غریبش و پوشیدن لباسهای خاص و تزیین کدو حلوایی شناخته میشود. در ادامه شما را با متداولترین رسوم هالووین آشنا خواهیم کرد.
قاشقزنی در هالووین
برای بسیاری از افراد، قاشق زنی یک رسم است که ارتباط نزدیکی با جشن هالووین دارد. امروزه این کار توسط کودکان انجام میشود. این مراسم شامل پوشیدن لباس هالووین و رفتن به خانههای مختلف برای جمعآوری آبنبات، شکلاتها و دیگر چیزها است. مورخان این عمل را هم با رسم و رسوم قرون وسطایی در جزایر بریتانیا مرتبط دانستهاند. برای ما ایرانیها رسم قاشق زنی بسیار آشناست، از رسوم چهارشنبه سوری که در گذشته انجام میشده.
سلتهای باستانی معتقد بودند که در طول سامهین، ارواح خود را به عنوان گداها پنهان میکنند تا مردم را فریب دهند و به آنها غذا، پول و دیگر کالاهای مورد علاقه را بدهند. بر اساس این خرافه پرستی، رد درخواست ارواح پر هزینه بوده و منجر به یک نفرین میشد، به همین دلیل مردم را بر آن میداشت تا در طول این جشنواره یک روزه از این موضوع دوری کنند.
قاشق زنی احتمالا با یک عمل انگلیسی که در قرون وسطی ظهور کرد و تا سال ۱۹۳۰ به طول انجامید، مرتبط است. با الهام گرفتن از تولیدات نمایشی داستانهای عامیانه توسط مامرز (Mummers)، مراسمی بود که در آن کودکان و افراد نیازمند با لباسهای مخصوص به در خانهها میرفتند.
در حالی که، طبق یک ترانه سنتی قرن نوزدهم، این "ارواح" «یک سیب، یک گلابی، یک آلو، یا یک گیلاس، هر چیز خوبی برای شاد کردن همه ما لازم بود» را میخواستند، آنها بیشتر به کیکهای کوچک که با ادویههای خوش بو و کشمش و توت خشک تزیین شده بود، علاقه داشتند. به طور سنتی، این کیکها متبرک شده توسط کشیشان بودند و به احترام مردگان توزیع میشدند.
سنت لباس پوشیدن در هالووین
در هر دوی این داستانهای عجیب و غریب، آنهایی که خانه به خانه در حال حرکت هستند، لباسهای خاصی میپوشند تا دیگران را به دادن غذا تشویق کنند. این رسم شریرانه بخش مهمی از هالووین است که با دو شخصیت محبوب، باقی مانده است: ارواح و جادوگران.
روحهای خانگی توسط یک پارچه سفید که دو سوراخ به عنوان چشم داشتند، ساخته میشدند. این لباسها بیشک نمادینترین لباس هالووین است. با این که این لباسها به نظر بیخطر میرسند اما تفسیر آن ریشه در یک رسمی ناخوشایند دارد: دفن اجساد مردگان.
تابوتهای چوبی زمانی در بریتانیا بسیاری لوکس محسوب میشدند. از این رو، فقرا، به جای صندوقچههای گرانقیمت، اغلب به سادگی عزیزان خود را در کفن سفیدی میپیچند و به خاک میسپردند که همان لباس معروف هالووین را نشان میدهد.
جادوگری با کلاه نوک تیز سیاه و سفید و چهره نه چندان زیبا، تصویر مدرن ما از یک جادوگر است که ریشه در «کرون» یک الهه بتپرست که در زمان ساهین مورد احترام بود، دارد. اگر چه این "بانوی دنیای زیرزمینی" که در ابتدا به خاطر خرد و نقشش در تولد دوباره شناخته شده بود، اما این معشوقه دنیای زیرین، با جاروی پرنده و گربههای سیاه نیز در ارتباط بود. تمامی این نمادها از چوب جادویی و حیوانات خانگی محبوب جادوگران به اتهاماتی برمیگردد که در طول تاریخ به جادوگران زده شده است.
تراشیدن کدو حلوایی
درست مثل بچهها که لباسهای مخصوص شب هالووین دارند، تراشیدن کدو حلوایی هم یکی از مهمترین رسوم هالووین شده است. در حالی که امروزه در هالووین کدو حلوایی برای تزیینات نورانی تراشیده میشوند، اما در اصل این تزیینات با شلغم ساخته میشده است.
اصل استفاده از گیاهان به عنوان فانوس به بریتانیای قرونوسطی برمیگردد. در حالی که مردم خانه به خانه میرفتند و کیک و دیگر غذاها را درخواست میکردند، شلغمی تراشیده که داخل آن شمع قرار داشت نیز مانند فانوس در دست داشتند.
علاوه بر این که این شمعهای داخل شلغم، راه حرکت از خانهای به خانه دیگر را روشن میکرد، معنایی هم داشت؛ شمعهای بیشمار آنها نماد روحهای حبس شده در برزخ بود.
مورخان این مورد را به یک افسانه ربط میدهند. طبق افسانه ایرلندی، اراده یک روح نورانی است. در یک داستان، این نور از زغال سنگ جهنم تشکیل شده و توسط شخصیتی به نام جک در داخل یک شلغم توخالی واقع شده است. جک که در برزخ گیر کرده، با استفاده از این نور مقصد استراحت نهایی خود را جستجو میکند.
با الهام از این داستان، مردم ایرلند شروع به حکاکی شلغم برای جشن هالووین کردند، سنتی که در نهایت راه خود را به آمریکای شمالی، جایی که کدوتنبل فراوانتر بود، باز کرد. طوری که امروز، کدو حلواییهای خندان را به عنوان نماد هالووین میشناسیم.
هالووین امروزه در سراسر جهان
امروزه جشن هالووین به شکلهای مختلف در اطراف دنیا جشن گرفته میشود. جشنهای فولکلوریک از مکانی به مکان دیگر متفاوت است و هر فرهنگی سنت خاص خود را دارد. بدون شک با گذر زمان، هالووین هم مانند سایر جشنهایی که در گذشته برگزار میشده، دچار تحولاتی شده و با نمونههای پیشینش بسیار فاصله دارد. امّا در حال حاضر این روز ویژه، مورد علاقه هم کودکان و هم بزرگسالانی است که به دنبال قاشقزنی هستند. آنچه بیش از همه چیز بر آن تأکید میشود، گریم و لباس هالووین است.
گریم و لباسهای مخصوص هالووین چطور است؟
هالووین در ایالات متحده
جشن هالووین در ایالاتمتحده آمریکا حول محور قاشقزنی با لباس خاص، تماشای فیلمهای ترسناک و جشن گرفتن با دوستان در مهمانیهایی با لباسهای هالووین انجام میشود. اکنون زمان آن است که مردم در تمام سنین لباسهای خاص و عجیب بپوشند و فصل ترسناک را جشن بگیرند.
هالووین در مکزیک
در مکزیک و بخشهایی از آمریکای لاتین، روز مردگان (Día de Muertos) در طول چند روز جشن گرفته میشود. این مراسم شامل محرابهای مذهبی است که توسط نذرات پر میشوند. این یک جشن بزرگ برای مردگان است و به کسانی که از کنارشان رفتهاند، احترام میگذارند.در این روزها تمامی شهرها با تزیینات رنگارنگ و همچنین غذاها و نوشیدنیهای مخصوص تعطیلات پر میشود.
هالووین در ایرلند
در ایرلند، جایی که ریشههای باستانی سامهین رشد کرده، کودکان قاشقزنی را با لباسهای مختلف انجام میدهند و به شکار گنج میروند که توسط بزرگسالان سازماندهی شده است. آتشبازی مانند روزگار باستانی برگزار میشود.
همچنین در هالووین چند نوع غذای سنتی خورده میشود از جمله کلکانون (Colcanno؛ یک کلم به همراه یک ظرف سیبزمینی) و بارامبراک ( barmbrack؛ یک نان شاهانه به همراه کشمش). این رولهای خوشمزه جذابیتهای پنهانی دارد که آینده را پیشبینی میکنند. اگه در رول خود یک حلقه پیدا کنید، باید انتظار خوشبختی و سعادتمندی برای خود داشته باشید. با این حال یک انگشتانه نشان میدهد که شما هرگز ازدواج نخواهید کرد. شما میتوانید دستور العملهای غذاهای ایرلندی را در مرکز ایرلند پیدا کنید.
هالووین در آلمان
در آلمان، هالووین یک سنت کاملا جدید است که در دهه ۱۹۹۰ و در نتیجه تجاری سازی و آمریکاییشدن به طور سالانه جشن گرفته شد. همچنین هالووین کمتر از دو هفته قبل از روز سنت مارتینز (St. Martin's Day) میافتد که کودکان آلمانی در این روز برای گرفتن آبنبات آواز میخوانند و در اطراف خانه پرسه میزنند. در نتیجه هالووین بیشتر یک فعالیت سرگرمکننده برای بزرگسالان و مهمانیهای خاص است تا تعطیلات کودکان. معمولا آنهایی که دوست دارند حال و هوای اروپایی جشن هالووین را تجربه کنند، سعی میکنند در این موقع از سال به اروپا سفر کنند تا از نزدیک جشن هالووین را ببینند.
هالووین در فیلیپین
در فیلیپین، یک سنت مردمی به نام پانگالوا (Pangangaluwa) وجود دارد که در ۳۱ اکتبر مشاهده میشود. کودکان به طور سالانه خانه به خانه میروند و برای گرفتن هدیه آواز میخوانند. بچهها وانمود میکنند که در برزخ جان خود را از دست میدهند و از خانهای به خانه دیگر میروند تا به دنیای مردگان بازگردند. این رسم بیشتر در مناطق روستایی انجام میشده، با این حال اخیرا در شهر ساریایا (Sariaya) احیاء شده، جایی که این سنتها با فعالیتهای قاشقزنی معمول غربیتر شده است.
هالوین در استانبول
اصلا چرا راه دور برویم. همین نزدیک ایران هم با یک سفر کوتاه میتوانید جشن هالووین را تجربه کنید. هر سال در استانبول حال و هوای هالووین برقرار است و مردم با لباسهای عجیب و غریب و صورتهایی شبیه مردگان، در کنار یکدیگر جشن میگیرند. اگر دوست دارید برای دیدن جشن هالووین در استانبول سفر کنید، لازم است تور استانبول آبان را انتخاب کنید که در زمان مناسب، استانبول را در چهره هالووینیاش ببینید.
هالووین در ایران
همانطور که در ابتدا گفتیم، تاریخ برگزاری هالووین به تقویم شمسی در تقویم شمس معادل با 9 آبان ماه میشود. اما هالووین همانند غالب جشنهای دیگر رایج در کشورهای غربی در ایران به صورت رسمی برگزار نمیشود، اما نسبت به شهر و استانهای ایران، هالووین در تهران کمی بیشتر مورد توجه قرار میگیرد. آنچه در ایران به عنوان هالووین میان عدهای جشن گرفته میشود، صرفا لباسها و گریم آن است و خبری از مراسم و اجزای دیگر جشن نیست.
چند نکته درباره مراسم هالووین
1. تا نیمه دوم قرن نوزدهم هالووین در آمریکا برگزار نمیشد امّا پس از این زمان و سیل مهاجرانی که از ایرلند و مناطق اطراف آن به سوی آمریکا روانه شدند، موجب شد خیلی زود این جشن به جشن سالانه آمریکاییها نیز تبدیل شود.
2. یکی از سنتهای هالووین که امروزه هم دیده میشود، جمعآوری شکلات است. در گذشته در این روز شهروندان فقیر هر شهر از سایر مردم درخواست غذا میکردند و آنها نیز به مناسبت هالووین کیکی را که به آن " کیک روح " میگفتند میپختند و به فقرا هدیه میکردند، با این باور که با کمک کردن به آنها، فقرا برای مردگانشان دعا بخوانند.
3. تقریبا یک چهارم تمام شکلاتهایی که در کشور آمریکا به فروش میرسد در هالووین خریداری میشود.
4. سنت پوشیدن لباس مبدل نیز ریشه سلتیک و اروپایی دارد. همانطور که گفته شد، شب هالووین مردم بر این باور بودند که ارواح به روی زمین میآیند، بنابراین برای اینکه توسط آنها شناسایی نشوند با لباس های مبدل و ماسک در شهر تردد میکردند!
5. در روز هالووین، برای اینکه ارواح را از خانهشان دور کنند، مردم کاسههایی از غذا را بیرون خانه قرار میدادند. آنها اعتقاد داشتند با این کار مانع حضور ارواح و مرگ در خانهشان میشوند.
6. بریدن و شکل دادن کدوتنبل نیز یکی از سنتهای ایرلندیها بود؛ با این تفاوت که آنها در ابتدا از شلغم به جای کدوتنبل استفاده میکردند. آنها داخل شلغم را خالی کرده و آن را شبیه یک صورت میکردند و به عنوان فانوسی از آن استفاده میکردند. آنها بر این باور بودند که با این کار، ارواح خبیث را از خانه و زندگیشان دور میکنند. از قرن 18 ، کدوتنبل جایگزین شلغم شد، چرا که هم به وفور یافت میشد هم راحتتر میتوانستند به آن شکل دلخواهشان را بدهند.
7. آتش بازی، سیب بازی، بازدید از اماکن متروکه و ترسناک، تعریف کردن داستانهای ترسناک و همچنین تماشای فیلمهای وحشتناک در این شب رواج دارد.
8. اگرچه هالووین ریشه آمریکایی ندارد، اما به یکی از بزرگترین جشنها در آمریکا تبدیل شده است. امروزه آمریکاییها حدود 6 میلیارد دلار برای جشن هالووین هزینه میکنند که این کار موجب شده هالووین دومین جشن بزرگ و پرخرج آمریکاییها پس از کریسمس باشد.
کلام پایانی
همانطور که ملاحظه کردید در این مطلب توضیح دادیم که هالووین چیست و روز هالووین چه روزی است و تاریخچه هالووین چگونه رقم خورده است. به طور کلی گفته شده هالووین جشن پر قدمتی است که ریشهاش به هزاران سال قبل باز میگردد امّا لازم است به این مورد هم اشاره کنیم که مثل هزاران رسم و جشن دیگر به دلیل کمبود منابع در این باره، هنوز قطعی چنین اطلاعاتی تایید نشده و در حد حدس و گمان باقی مانده. اگر تجربه شرکت در جشن هالووین در ایران یا سایر کشورها را داشتهاید، برایمان بنویسید.
منابع: mymodernmet و history