چابهار در موقعیت خاص جغرافیایی، میان کویر و دریا، آب و هوای معتدلی را داراست و ازهمین رو به سرزمین همیشه بهار معروف شده است. همچنین در کنار آب‌های آزاد امکان ارتباط با دیگر کشورها، بر اهمیت اقتصادی و سیاسی این شهر می‌افزاید. در این بهشت همیشه بهار، آثار طبیعی شگرفی از کویر و دریا و کوه می‌بینیم. غارها هم یکی از این زیبایی‌ها هستند.
بسیاری از طبیعت گردان و طبیعت دوستان، علاقه ویژه ای به غارگردی دارند. اما جدا از غارهای طبیعی و اعجاب انگیر، گروهی از غارها هستند که بیشتر مأمن افرادی خاص یا مرکزی برای انجام آداب و مناسک ویژه بوده‌اند که از لحاظ تاریخی و فرهنگی اهمیت پیدا کرده‌اند.
یکی از غارهای راز آلودی که در جنوب استان سیستان و بلوچستان می‌بینیم، غارهای بان مسیتی است. غارهایی که در نزدیکی روستای تیس دیده می‌شوند و از همین رو به غارهای تیس هم مشهورند.
غارهای بان مسیتی متشکل از یک غار طبیعی و دو غار دست‌کند است که در 8کیلومتری شمال غربی بندر چابهار، بر دامنه کوه شهبازبند و در ارتفاع 25متری از زمین واقع شده‌اند.
بازدید از این غارها در شب هم امکانپذیر است که جلوه شبانه آنها را مرموزتر و زیباتر می‌کند و علاقمندان خاص خود را می‌طلبد.
معنای بان مسیتی
بلوچ ها به مرد خداپرست «بان» و به معبد و پرستشگاه «مسیتی» می‌گویند. در برابر این غارهای سه‌گانه، سکویی دیده میشود که کارشناسان را در تحلیل و تشخیص کارآیی غارها هدایت می‌کند. آنگونه که از شواهد برمی‌آید غارهای بان مسیتی محلی برای پرستش و ذبح کردن قربانیان و البته گوررستان مردگان بوده است. سکوهایی که در برابر این سه غار وجود دارد نیز برای انجام آداب و مناسک مربوطه به‌کار می‌رفت.
ریشه مردمان این محل
خطوطی که بر روی دیوارهای گنبد به رنگ قرمز و بنفش دیده میشود شبیه به خطوط هندی و گجراتی است که ممکن است گواه صاحبان و نیایشگران پیشین این غارها باشد.
ظاهر غارهای بان مسیتی
غارهای بان مسیتی از سه غار تشکیل شده است. غار اول، غاری طبیعی و به‌صورت نیم دایره است که نیایشگران پیشین، دیواره آن را تراشیده و بر وسعت آن افزوده‌اند. درون این غار مقبره‌ای مکعبی و سنگی دیده میشود که دیواره‌ها و بدنه‌اش با گچ سفید پوشانده شده و گنبدی گچی بر فراز آن ساخته شده است. در ورودی مقبره در امتداد ورودی غار بوده و رو به دره تیس طراحی شده است.
غار دوم بان مسیتی دست‌ساز بوده و در هفت قدمی غار اول و سمت راست آن بنا شده است. ارتفاع دهان این غار 80 سانتیمتر بوده که برای ورود و خروج به آن، باید سر را خم کرد. امروز انتهای این غار را مسدود شده می‌بینیم اما احتمالاً در گذشته به چاه‌های زیرزمینی و یا به محل دفن مردگان متصل بوده است.
در گذشته داخل این غارها، مناسک و مراسم تدفین مردگان اجرا می‌شد و سپس آنها را درون گودال‌های متصل به چاه‌های دریایی روانه می‌کردند تا به آب‌های دریا برسد و در آنجا خوراک ماهی‌ها و پرندگان دریایی بشود. شاید فکر کنید این روش، توهین به متوفی بوده، اما در زمان خود، آیینی مقدس و احترام به مردگان به‌شمار می‌رفت. درحقیقت چون مردمان آن دوران رزق و روزی خود را از دریا به دست می‌آوردند، خود را مدیون دریا دانسته و پس از مرگ بدن خود را در اختیار مادر خود یعنی دریا قرار می‌دادند.
روستای تیس
روستای تیس، روستایی تاریخی با قدمتی بیش از 2500 سال، متعلق به دوره هخامنشیان است. اسکندر هم در لشکرکشی‌های خود به ایران، از این روستا با نام «تیز» یاد می‌کند که احتمالاً «تیس» تغییر یافته همین نام باشد.
امروز می‌توانیم ویرانه‌هایی از بندر باستانی را در این روستا ببینم که در گذشته‌های دور به‌عنوان بندر مهم بازرگانی برای راهیابی به دریای عمان و برقراری تجارت با کشورهای همسایه مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت.
اگر تا روستای تیس آمده‌اید بازدید از قلعه پرتغالی‌های تیس، گورستان باستانی تیس، گورستان جن‌ها، قلعه پیروز و مسجد جامع تیس را از دست ندهید.
