سرخه ، سرزمین آفتاب و امیـد

مقدمه:             

چندی قبل سفرنامه ای پیرامون جنگل ابر شهرستان شاهرود را می خواندم، که بسیار مرا به تفکر واداشت. همانگونه که مشغول خواندن بودم، همواره به این فکر می کردم چرا ما قبل از آن که پیرامون زادگاه خود، کشور خود اطلاعات جامعی بدست آوریم ، تمام تلاش خود را برای شناختن مکان های دوردست بکار می بندیم. این فکر چنان در اعماق وجودم رسوخ کرد، که تصمیم گرفتن بجای آن که پیرامون شهرها و کشورهای مختلف سفرنامه ویا خاطره بنویسم. ابتدا از زادگاه و سپس از نقاط ارزشمند کشورم سفرنامه تدوین و در اختیار علاقه مندان و گردشگران قرار دهم. شاید این کار گام کوچکی باشد در راه توسعه فرهنگ و صنعت گردشگری در کشور و جذب گردشگران خارجی.

من به دلیل آن که زاده شهرستان سرخه از توابع استان سمنان هستم، لذا اولین گام را پیرامون سرخه برداشتم. چون شهرسرخه در مسیر جاده ابریشم وعبور گردشگرانی که به غرب کشور سفر می نمایند قرار گرفته، اما  با وجود پتانسیل های بسیار خوبی که پیرامون گردشگری داشته وتعداد ابنیه تاریخی و زیارتی، که در جای جای محدوده این شهرستان می توان دید،  تاکنون برای گردشگران ناشناخته مانده و یا کمتر شناخته شده است. به همین علت تلاش می نمایم،  تا زادگاه خود را بهتر و بیشتر به علاقه مندان معرفی کنم. در اینجا لازم است از همکاری صمیمانه مسئولان اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرخه وارسال تعدادی عکس ارزشمند تشکر و قدردانی نمایم

شهرستان سرخه در یک نگاه

طبیعت حیرت انگیز و متنوع استان سمنان، قدمت تاریخی، جاده های زیبایش که از دل آسمان می گذرند، درخشش ستاره هائی که موجب چراغانی آسمانش می گردد و ... جملگی دست به دست هم داده تا منطقه ای بی نظیر با خاطراتی ماندگار برای گردشگران مهیا نمایند. با توجه به قرارگرفتن سرخه در مجاورت مرکز استان همواره این شهر خود را در این شگفتی ها سهیم می داند.

 

ويژگی های جغرافيايی

سرخه در عرض جغرافیائی 35 درجه و 29 دقیقه شمالی از خط استوا و در طول چغرافیائی 53 درجه و12 دقیقه شرقی از نصف النهار و همچنین در ارتفاع 1100 متری ازسطح دریا درحاشیه شمالی دشت کویر واقع شده است. در حال حاضر شهرستان سرخه در فاصله 180 کیلومتری شرق تهران و در 20 کیلومتری غرب شهرستان سمنان ( مرکز استان )  قرار دارد. 

به علت موقعیت جغرافیای خاص خود که از یک طرف به کوهستان و از طرف دیگر به دشت کویر محدود میشود. وسعت آن 9222 کیلومتر مربع بوده، که از شرق به شهرستان سمنان، از شمال شرق به شهرستان مهدیشهر، از شمال غربی به استان تهران و شهرستان فیروز کوه، از غرب به شهرستان آرادان وگرمسار،  از جنوب به دشت کویر و استان اصفهان محدود شده است.

 

آب و هوا  

سرخه بخشی از فلات مركزی ايران بوده، که آب و هوایی مشابه با ساير نقاط حاشيه اين فلات دارد. بخش وسیعی از این شهرستان دارای آب وهوای گرم بيابانی بوده، که در نتیجه تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد و خشک دارد.

زبان

مردم این شهرستان به زبان پارسی سخن می گویند، اماساکنین مناطق مختلف هرکدام  با گویش خود به عنوان زبان مادری با همدیگر محاوره و گفتگو می نمایند. مهمترین گویش های رایج منطقه عبارتند از " سرخه ای، لاسجردی، بیابانکی،  افتری، مومن آبادی، مازندرانی ". گفتنی است در سال های اخیر بدلیل مهاجرت اقوام مختلف به سرخه، گویش های کردی، مازندرانی و افغانی نیز رواج پیدا کرده است.

مسیـرهای رفتن به شهر سرخه

برای رفتن به  شهرستان سرخه و همچنین بازدید از مجموعه های تاریخی و طبیعی موجود درآن منظقه می توان از مسیرهای زیر استفاده نمود :

مسیر اول  : حرکت از شهرستان تهران الف : وسیله نقلیه شخصی

از شهر تهران  به طرف شرق شهر رفته و با عبور از افسریه وارد جاده خاوران شده، بطرف مشهد ادامه مسیر میدهید. پس از گذشتن از شهرهای پاکدشت، ایوانکی، گرمسار و آرادان به شهرستان سرخه وارد می گردید.

ب : وسیله نقلیه عمومی

1 – اتوبوس: گردشگران می توانند با مراجعه به ترمینال جنوب  از اتوبوس های عبوری مانند اتوبوس سمنان، شاهرود، سبزوار و یا مشهد استفاده نموده و در پلیس راه سرخه پیاده شوند.

2 – سواری ( خط ویژه: ازسواری های کرایه خط ویژه سمنان مستقر در ترمینال جنوب و همچنین سه راه افسریه تهران می توان برای رفتن به شهرستان سرخه استفاده نمود.

3 – قطار: با استفاده از قطارهای تهران سمنان و یا تهران مشهد می توان به سرخه عزیمت نمود. ایستگاه های " یاتری  و بیابانک " نزدیکترین مکان تا شهر سرخه بوده، لکن بدلیل عدم وجود امکانات حمل ونقل از ایستگاه راه آهن تا شهر سرخه بهتر است گردشگران در ایستگاه سمنان  قطار را ترک نموده و از طریق سمنان به سرخه عزیمت نمایند. اگر قصد اقامت فقط در روستای بیابانک دارید، پیاده شدن در ایستگاه بیابانک بهترین گزینه می باشد.

مسیر دوم: حرکت از شهرستان سمنان الف : وسیله نقلیه شخصی              

در شهر سمنان بطرف غرب شهر رفته و با عبور از سه راهی فیروزکوه  وارد جاده تهران شده، پس از طی مسافتی حدود 20 کیلومتر به شهرستان سرخه وارد می گردید.

ب : وسیله نقلیه عمومی

1 – اتوبوس: گردشگران می توانند با مراجعه به ترمینال سمنان  از اتوبوس های عبوری مانند اتوبوس تهران استفاده نموده و در پلیس راه سرخه پیاده شوند. روزانه تعداد 2 دستگاه مینی بوس ویژه سرخه از سمنان به طرف سرخه و بالعکس در تردد می باشد.

2 – سواری ( خط ویژه ): ازسواری های کرایه خط ویژه سمنان  سرخه مستقر در  خیابان حکیم الهی واقع در غرب سمنان می توان برای رفتن به شهرستان سرخه استفاده نمود.

4 – تاکسی: بدلیلی نزدیکی مسافت سمنان به سرخه و همچنین ارزان بودن نرخ تاکسی در شهر سمنان، استفاده از تاکسی و یا آزانس شهری یکی از رایج ترین روش تردد بین دو شهرستان می باشد.

مسیر سوم: حرکت از شهرستان فیروزکوه

با توجه به همجواری این شهرستان با سرخه، ساکنین دو شهر با استفاده از وسایط نقلیه شخصی برای تردد استفاده می نمایند. اما با توجه به نزدیکی مسافت گردشگران می توانند از آزانس برای جابجائی استفاده نمایند.

مسیر چهارم: حرکت از شهرستان قم

از شهرستان قم فقط با استفاده از وسیله نقلیه شخصی می توان به شهرستان سرخه عزیمت نمود. گردشگران می توانند در شهر قم بطرف بزرگراه اصفهان رفته و با عبور از عوارضی جاده  وارد جاده گرمسار شده، پس از عبور ازشهر چرمشهر و ادامه مسیر وارد جاده تهران مشهد گردند. سپس با پشت سرنهادن شهرهای گرمسار و آرادان به شهرستان سرخه وارد شوند.

روش های تردد در داخل شهر سرخه و مناطق تابعه در داخل شهر سرخه:

با توجه به کوچک بودن مساحت شهر سرخه بهترین روش پیاده روی است، اما گردشگران بدلیل ارزان بودن  نرخ کرایه در این شهرمی توانند از تاکسی تلفنی استفاده نمایند. 

تردد به مناطق تابعه:

چنانچه گردشگرانی فاقد وسیله نقلیه شخصی باشند، بهترین، ارزانترین و مطمئن ترین روش تردد استفاده از آژانس ها و تاکسی تلفنی می باشد.

صنــایع دستی

صنایع دستی این شهرستان عبارتست از : قالی بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، پارچه بافی، خورجین بافی و سفال‌گری، منبت کاری و معرق کاری. اما در این بین صنایع " کلیم بافی " آن شهرت زیادی در بازارهای داخلی و بین المللی دارد.

مراکز دیدنی و گردشگری شهر سرخه

خانه تاریخی حشمت اللشکر

این بنا نمادی از معماری مناطق کویری و متعلق به دوره قاجاریه بوده، که در مرکز شهر سرخه بین تکیه کالان و خیابان فیض واقع گردیده است. مالک اصلی آن حاج محمد ابراهیم خان پیوندی ملقب به حشمت اللشکر  (حاکم وقت منطقه ) بوده، به همین جهت به خانه حاج حشمت معروف شده است. این مجموعه تاریخی که قدمتی بیش از 150 سال دارد شامل چهار منزل مسکونی ، دارالحکومه، باغ، حمام، مدرسه و .... بوده، که بخش عمده دارالحکومه تاریخی و ارزشمند حشمت اللشکر بویژه سردرب آن در راستای توسعه شهر سرخه در سال 1370 خورشیدی تخریب گردیده است.

آخرین بادگیرهای به جا مانده در شهر سرخه با تزئیناتی ناب در این بنای زیبا دیده میشود. برای ممانعت از تخریب بیشتر این خانه، که دارای جلوه های متعدد از هنر معماری  بوده و  نماد معماری مناطق کویری است  در روز  یکشنبه هفدهم بهمن ماه سال 1389 خورشیدی به شماره ملی 29743 در فهرست آثار ملی کشوربه ثبت رسیده است.

خانه عزیزی ها

خانه عزیزی ها در جنوب شهر سرخه واقع شده و یکی از بناهای تاریخی منطقه بشمار میآید.

آب انبار بزرگ سرخه

در محله بیرون دژ داخل یکی از کوچه های قدیمی ( خیابان عاشورا ) و در کنار مصلی نماز جمعه(حسینیه شهدا) شهر سرخه  آب انبار بزرگی قرار گرفته است. مدخل ورودی آن در داخل تکیه مسجد و منبع بزرگ آن به فاصله حدود 30 متری در کوچه  واقع شده است. این آب انبار منسوب به دوره قاجاریه بوده و از آب انبارهای بزرگ این شهر به حساب می آید و با مصالح آجر با ملات آهکی وگچی احداث گردیده است. این بنا رابه دلیل زیبائی به عنوان نماد شهر سرخه معرفی می کنند.

حاج محمد ابراهیم خان پیوندی ملقب به حشمت اللشکر  (حاکم وقت منطقه ) بنا به پیشنهاد روحانیون  قبل از تشرف به خانه خدا، با هزینه خود به عنوان باقیات و صالحات این آب انبار را احداث نموده است. این بنای تاریخی  بر اساس معماری سنتی خاص ناحیه کویری ساخته شده است. بالای مخزن اصلی آن گنبد عظیمی، مخروطی شکل ساخته شده، که سطح  خارجی گنبد، حول پیرامون آن تا رأس گنبد،  تعداد 21 پله به صورت مدور احداث گردیده است.

بر بالای گنبد، بادگیر کوچکی جهت عبور جریان هوا و خنک کردن آب به چشم می خورد. این بنای تاریخی در سال 1380 خورشیدی به شماره ملی 4435 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

گرمابه بیرون دژسرخه

حمام بیرون دژ که قدمت آن را به اواخر دوران زندیه و اوائل دوران قاجاریه نسبت می دهند. در محله بیرون دژ  شهرستان سرخه ودر مجاورت مسجد چهلستون قرار دارد. آقای حیدر پیوندی ملقب به حیدر بیک نایب الحکومه جندق  فرزند حاج عباسعلی بیک در زمان حیات خود  در دوره قاجاریه این گرمابه را بازسازی و آن را برای باقیات وصالحات خود واجدادش وقف خاص نمود. این بنا همانند  سایر حمام های قدیمی شامل: رختکن، دهلیز ارتباطی، گرمخانه، خزینه آب و تون می باشد. این اثر تاریخی در آذر ماه سال  ۱۳۸۰ خورشیدی به شمارهٔ ثبت ۴۴۲۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .

 

مسجد جامع و چهلستون

مسجد چهلستون سرخه متعلق به قرن اول هجری است، که یکی از شبستان های الحاقی به مسجد جامع سرخه بوده و در بافت قدیم شهر در محله آقا علی حوض (خیابان محرم)  قرار گرفته است. این مسجد از دو شبستان مجزا مجاور هم به صورت شمالی و جنوبی تشکیل شده، که حدود دو متر از سطح کوچه پائین تر است. از خصوصیات بارز این بنا ستونهای ظریف هشت ضلعی آجری و طاق های جناقی تند می باشد که شباهت زیادی به کارهای دوره زندیه دارد.

از 40 ستون این بنا هم  اینک 32ستون آن باقی است. کاربری مسجد چهلستون سرخه از سال 1393 خورشیدی برای مدت 15 سال جهت ایجاد موزه دائمی مردم شناسی و یا برحسب ضرورت ایجاد سایر موزه های موقت به میراث فرهنگی شهرستان سرخه واگذار گردید.

مسجد آقا علی چال  (امام حسن عسگری)

این مسجد و تکیه تاریخی مجاور آن، مربوط به دوران قاجاریه بوده، که حدود 200 سال قبل  توسط حاج میرزا علی پیوندی ملقب به علی آقا بزرگ در محله گودال آقا علی ( آقاعلی چال ) احداث شده است. در حال حاضر بین خیابان فیض و خیابان آیت الله ارسطو واقع شده است.

مسجد امام حسین (ع)

بنای این مسجد مربوط به اواخر دوره قاجار بوده و در  محله قدیمی بیرون دژ  شهرستان سرخه، دقیقاً رو به روی حسینیه شهدا  واقع شده  است. این مکان توسط مرحوم  ابوالقاسم پیوندی  که از خیرین و افراد صاحب نام سرخه بشمار می آمده احداث گردیده است. این اثر تاریخی با شمارهٔ ثبت ۵۶۵۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد  کالان (امام هادی ) سرخه

مسجد کالان ( مسجد امام هادی ) سرخه  منسوب به دوره قاجار بوده و در محله کالان و در مرکز این محله واقع شده است. قدمت این مسجد بیش از ۲۰۰ سال برآورد گردیده وبه‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سایر مساجد :

1 - مسجد تاریخی آقا علی حوض که مربوط به به دوره صفویه و زندیه بوده و در محله قدیمی سرخه به نام آقا علی حوض (خیابان  محرم شرقی ) واقع شده است. 

2 - مسجد امام حسن مجتبی (ع) مربوط به دوران جمهوری اسلامی در محدوده خیابان شهید ادهم.

3 - مسجد ولیعصر (عج) واقع در مرکز میدان فیض ( پشت خندق سابق)، که بر روی مسجد تاریخی پشت خندق بنا گردیده است.

بقعه پیر غریب سرخه

در شمال شرقی شهرستان  سرخه  در ابتداي ورودی شهر از سمت سمنان (سمت راست جاده) درمیان مزارع فعلی که قبلا گورستان بوده بقعه اي وجود دارد،  معروف به پير غريب. این بنای کوچک وکهن مربوط به دوران صفویه می باشد. به گفته اهالي محل اين مكان متعلق به شخص خاصي نيست و جنبه اعتقادي آن بيش از همه در بين افراد مسن وجود دارد این بنا بقعه ايست محقر و كوچك كه از خارج به صورت پلان دايره و از داخل به صورت 7 ضلعي كار شده است. ورود به آن از ضلع شرقي صورت مي‌گيرد و با كمي اختلاف سطح  به كف داخلي بقعه مي‌رسيم.

ديوارهاي داخلي در هر ضلع داراي طاقنمايي كشيده با فرم هاي نيم دايره است. همچنين داراي ايواني با طاق نيم دايره مي‌باشد. اين بنا داراي الحاقاتي نيز در شمال و جنوب خود مي‌باشد كه به صورت انباري استفاده مي شوند. مصالح اصلي به كار رفته در بناي فوق خشت و گل ميباشد و سطح داخلي بقعه و سطح خارجي آن با اندود گچ سفيد شده اند. این اثر در سال ۱۳۸۱ خورشیدی با شمارهٔ ثبت ۵۸۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چشمه آب معدنی شوراب

این چشمه در 5 کیلومتری شمال غربی شهر سرخه و در مجاورت کارخانجات گچ در منطقه شوراب مظهر (محل خروج) يک رشته قنات دیده می شود، که اهالی منطقه آن را به صورت استخر درآورده واصطلاحاً به آن چشمه شوراب می گویند. آب این چشمه دارای گوگرد فراوان بوده، كه برای درمان بيماری‌هائی مانند "سردرد ، کهیر و چشم درد" مورداستفاده اهالی قرارمی گیرد. باید توجه داشت به علت متصاعد شدن گازهای زیاد،  نمی‌توان مدت زيادی در آب این چشمه استحمام نمود، جون سرگیجه آور می باشد. 

قلعه های تاریخی شهرستان سرخه

چون شهرستان سرخه در مسیرراه ارتباطی شرق و غرب قرار داشت. با توجه به تنش های موجود در کشور بالطبع گاه و بیگاه مورد تهاجم دشمنان بوده است. لذا مردم در ادوار مختلف تاریخ  برای محافظت از خودشان قلعه های کوچک وبزرگی در سخه و روستاهای تابعه را بنا کرده بودند. در سال های اخیر از طرف اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرخه اقداماتی پیرامون ثبت تعدادی از قلعه ها به عنوان یک اثر تاریخی صورت گرفته است.

قلعه جهان آباد

خرابه های قلعه تاریخی جهان آباد واقع در جنوب شرقی شهر سرخه در روستای جهان آباد قرار گرفته است. این قلعه از بناهای باقی‌مانده از دوران حکمرانی ذوالفقار خان در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار می باشد. روزگاری انبار غله منطقه سرخه بوده، اما متاسفانه در سال های اخیر مورد بی مهری قرار گرفته است. پس از استقرار اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در شهرستان سرخه، گام های موثری پیرامون ثبت این اثر تاریخی برداشته شده است.

ارمغان سفر

گردشگرانی که از شهرستان سرخه عبورمی کنند ، باید بدانند که در پیچ و خم گذرگاه های شهر و روستاهای تابعه گنجی نهفته است، که ارزش تامل برای دیدن، خریدن و یا خوردن  آن را دارد. برای دست یابی به خاطرات خوش و گنجینه های پنهان منطقه، پیشنهاد می گردد با بومیان ساکن در هر منطقه، که مردمانی بسیارخوشرو، خونگرم و مهمان نواز می باشند ارتباط برقرار کنید.

در هنگام عبور از سرخه هرگز از نانوائی ها و سوپر مارکت ها نان نخرید. از اهالی بخواهید تا مرکز پخت و توزیع "  نان سرخه " را به شما معرفی کنند. چنانچه توانستید برای یک بار هم شده غذای سنتی " دوکلنا " را امتحان کنید. اگر در فصل تابستان از سرخه می گذرید، از کنار جالیزها خربزه و دستنبو و در مجاورت باغ ها  انار بی دانه  و انجیر خریداری نمائید. اگرسوغاتی ماندگار می خواهید از صنایع دستی سرخه غافل نشوید.

 

مراکز دیدنی و گردشگری بخش لاسجرد

لاسجرد یکی از بزرگترین بخشهای شهرستان و استان بوده، و در دشت های پایکوهی استان و در کنار جاده تهران - مشهد، که ادامه همان جاده ابریشم می باشد، قرار گرفته است. مسافت آن با مرکز  شهرستان سرخه  12 کیلومتر است. قدمت این روستا به دوران باستان  قبل از تمدن های اولیه و شهر نشینی انسانها و قبل از تسلط تازیان بر ایران، بر می گردد.

نامگذاری     

نقل است که قلعه لاسگرد در آغاز به صورت عمارتی بلند و گرد و بدست شخصی به نام " بلاش " ساخته شده ، که در آن دوران  این مکان را " بلاش گرد " می گفتند، با گذشت زمان به " لاس گرد "  تفییر یافت. با ورود اعراب به ایران  به دلیل آن که اعراب حرف " گ " را نمی توانستند تلفظ کنند، آن را " لاسجرد "  نامیدند . چنانچه اکنون می شنویم عده ای این مکان را  لاسگرد و برخی آن را " لاسجرد "  می نامند.

مسیــرهای رفتن

خودروی شخصی

اگر با اتومبیل شخصی از مسیر تهران عازم سرخه می باشید، پیشنهاد می گردد قبل از رسیدن به سرخه از مراکز دیدنی و گردشگری بین راه بازدید نمائید. یکی از این مناطق گردشگری شهرستان سرخه بخش لاسجرد و روستاهای اطراف آن بوده، که دارای مراکز دیدنی بسیاری می باشد.

استفاده از آژانس

 فاصله میان شهر سرخه تا بخش لاسجرد 12 کیلومتر است گردشگران پس از ورود به شهر سرخه می توانند از تاکسی تلفنی برای رفتن به لاسجرد و روستاهای تابعه آن استفاده کنند.

جاذبه های تاریخی و طبیعی لاسجرد

خانه ساسانی ها

خانه ساسانی در دهستان لاسجرد واقع شده و یکی از بناهای تاریخی منطقه بشمار میآید. بخشی از این بنای تاریخی مربوط به دوره قاجاریه و بخش دیگر آن مربوط به دوران پهلوی می باشد.

کاروانسرای لاسجرد

این کاروانسرای از کاروانسراهای دوره عباسی بوده ، که در کتب تاریخی از آن به عنوان " کاروانسرای شاه عباسی لاسگرد " نام برده شده است . این بنای تاریخی  به عنوان نماد اصلی بخش لاسجرد شناخته می شود .اين كاروانسرا در ۱۳ کیلومتری شمال غربی شهر سرخه واقع گردیده و از نوع كاروانسراهاي دو ايواني ( دو پلانی ) و شامل حیاطی وسیع به مساحتی حدود 1150 متر مربع با 24 حجره قرینه  پیرامون آن و دو ایوان زیبای غربی و شرقی بالاتر از سطح زمین با سقف های ضربی و تزئیناتی که براساس معماری صفویه احداث گردیده است.

در تمامی اضلاع کاروانسرا به  استثنای دالان و هشتی ورودی برای عبور و مرور داخلی دالانی سرتاسری و وسیع  و تعدادی اتاق با طاق های ضربی هر بیننده ای را بخود جذب می کند. فقط ضلع جنوبی کاروانسرا که در مجاورت جاده قرار گرفته از بیرون دارای نمای آجری بوده، که درب اصلی در وسط و تعداد 6 غرفه در هرطرف درب ورودی بالاتر از سطح زمین مشاهده می گردد. کاروانسرای تاریخی لاسجرد به شمارهٔ ثبت ۱۹۹۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

 

چشمه معدنی آب تلخ (تلخاب)

تلخ آب چشمه ایست که قدمت دوران زمین شناسی ان به  " ترشیاری و کواترنزی " می رسد. این چشمه به عنوان قطب گردشگری سلامت در سطح کشور مطرح بوده، که در 6 کیلومتری شمال غربی روستای لاسجرد واقع شده و فاصله آن از محور اصلی سرخه-آرادان حدود پنج  کیلومتر جاده خاکی  و شنی می باشد. تلخ آب شامل دو چشمه بوده، به نام های  چشمه ( چَشمه ) و تنور سیاه ( سیه کِلِه ) ، که اطراف آن محدوده ای استخری شکل به مساحت حدود 240 متر مربع (20 مترطول و 12 مترعرض  ) و باعمق یک تا 7 متر به وجود آمده است.

آب از چشمه های کف استخر می جوشد واز اعماق زمین بیرون می آید. میانگین دبی آب این چشمه حدود 83 لیتر در ثانیه می باشد. به علت فراوانی گوگرد در آب این چشمه معدنی،  آب آن تلخ مزه و غیر قابل شرب است. به همین دلیل به چشمه تلخ آب مشهور شده است. در ضلع جنوبی این چشمه نیزاری زیبا وجود دارد که در فصول مختلف پذیرای پرندگان مهاجری مانند  مرغ لجن خوار، شانه به سر و مرغابی می باشد. در ضلع شمال شرقی  چشمه انبوهی از درختچه های گز دیده می شود.

اطراف چشمه را کوه های خاکی به رنگ سرخ و لاجوردی احاطه نموده است. مردم استان های سمنان، مازندران، تهران، مرکزی و اصفهان در فصل تابستان برای درمان بیماری هائی مانند : سردرد، درد چشم، یرقان، کهیر، واریس، زردی و رفع گرمی بدن به آنجا می روند. این منطقه زیستگاهی مناسب برای تخم گذاری پرندگانی مانند لک لک و مرغ ماهی خوار بوده و زندگی حیواناتی مانند : آهو، بز، گراز  وحشی و کل  می باشد. از گیاهان غالب این منطقه می توان به " اشنان، نــی، طاق و گز " اشاره نمود. 

دمای آب این چشمه برعکس دمای محیط بوده،  یعنی در اواخر اردیبهشت ماه آب چشمه خنک می گردد و این روند تا نیمه اول شهریور ادامه دارد. سپس اندک ادک حرارت آب چشمه بالا می رود به گونه ای که در فصل زمستان می توان درداخل استخر شنا نمود. این چشمه تاریخی با تلاش اداره میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سرخه در نوزدهم بهمن ماه سال 1397 خورشیدی به شماره 498 با قدمت دوره ترشیاری – کواترنری در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده سید رضا و سید علی اکبر(ع) لاسجرد

در دهستان لاسجرد و در حد فاصل  کاروانسرای عباسی و دژ لاسگرد، در محدوده گورستان عمومی امامزاده ای وجود دارد به نام  " امامزاده سید رضا و سید علی اکبر(ع) " که می گویند از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می باشند. امامزاده شامل : حرم، گنبد و دو ایوان غربی و شمالی بوده، که متصل به بقعه می باشد. این بنا تزئینات خاصی ندارد، اما فقط نمای خارجی آن که مکعب مستطیل شکل بوده با گچ سفید شده است. راه پله های پشت بام در ضلع جنوبی قرار داشته و درب کوچکی حرم را از ناحیه ضلع شرقی به حیاط متصل می کند.

 

مجموعه حرم این امامزاده حدود 5/1 متر از سطح حیاط مجاور بلندتر بوده و شامل پنج اتاق متصل به هم می باشد، به گونه ای که اتاق بزرگتر به ابعاد ( 4متر ور 25/3 متر ) در وسط واقع شده و چهار اتاق دیگر که دارای ابعاد یکسان بوده در مجاورت چهار ضلع اتاق میانی قرار گرفته اند. سقف اتاق های جانبی ضربی است و زیر طاق ها فرو رفتگی ( رف های )  مثلثی شکل مشاهده می شود.

در وسط اتاق میانی و زیر گنبد، یک قبر از جنس گچ  قرار دارد که بر روی آن ضریح چوبین و مشبکی به ابعاد (  265  سانتی متر درازا ، 165 سانتی متر پهنا و 165 سانتی متر بلندی )  نصب شده است. معمرین معتقدند که این قبر متعلق به حضرت سید رضا فرزند امام هفتم شیعیان می باشد.

در اتاق جنوبی در مجاورت دیوار قبری مشاهده می شود که دارای ضریح مشبک و سبز رنگ اما کوچکتر از ضریح اتاق میانی بوده، که مردم آن را متعلق به سید علی اکبر فرزند امام هفتم شیعیان می دانند. بر بالای قبر ها در دوران معاصردو گنبد  بزرگ و کوچک احداث شده است.

 

بقعه امير مصيب(ع) لاسجرد

بقعه امير مصيب(ع) دهستان لاسجرد، یکی دیگر از بناهای مذهبی منطقه بشمار آمده و از گذشته های دور همواره مورد احترام ساکنین بوده است.

چشمه امام زاده مصیب

تعداد سه دهنه چشمه در دره امامزاده مصیب وجود دارد، که ازپای کوه جاری بوده و در مسیر عبور تعدادی چشمه کوچک دیگر هم به آن اضافه می گردد.  آب این چشمه ها شیرین و میزان آبدهی آن حدود 5 لیتر در ثانیه می باشد. در گذشته این آب به مصرف کشاورزی می رسیده، اما امروزه برای شرب زائرین و فضای سبز محدوده امامزاده قرار می گیرد.

چشمه چاله دان ( چشمه سردریا )

این چشمه در 4 کیلومتری جنوب روستای اسدآباد و درپائین دست روستای چاله دان و در حاشیه شمالی دشت کویر قرار گرفته است، آبگیر این چشمه به صورت  دو استخری بزرگ به فاصله حدود 300 متر ازهمدیگر و با عمقی زیاد دیده می شود، که منظره زیبائی را خلق کرده است. مردم محلی به این استخرها " سردریا " می گویند و به همین دلیل این چشمه را چشمه سردریا نیز می نامند.

آب چشمه از ناحیه شمالی استخر خارج شده و به مزارع کشاورزی هدایت می گردد. از نظر مسائل زمین شناسی و زیست شناسی برای گردشگران این چشمه در حقیقت یک آکواریوم طبیعی زیبا برای گردشگران، دانشجویان و محققین می باشد. زمین های اطراف این چشمه بدلیل تبخیر بیش از حد آب   پُف کرده، شوره زار و سفید رنگ است. با توجه به خشکسالی های اخیر  استخر شمالی فقط در فصل بهار آبدار می باشد.

سایر چشمه های منطقه

"چشمه زیون " واقع در دره زیون، "چشمه کتال دره " واقع در دره کتال، " چشمه برکیـــان " واقع در غرب چشمه لاسگرد، " چشمه گِیــــوه " واقع در ارتفاعات مزرعه گِیوه، " چشمه سید آباد  "در روستای سید آباد و" چشمه جمشید آباد " ( تی ژاور ) به معنای آب برنده، که پیشینیان برای نرم کردن پارچه های آهار دار مانند کرباس و جلا  دادن پارچه از آن استفاده می کرده اند. از نقاط دیدنی بخش لاسجرد می باشد.